Professor Xatıyp abıy Miñnegulov Tukaynıñ älege şigri soravı bügen yanä aktual dip sanıy. Kazanda Tukay muzeenda uzgan çirattagı çara şagıyrneñ törki dönyadagı urınına bagışlangan ide. Märtäbäle kunaklarnıñ çıgışı nigezdä şul temaga buldı. Ämma başkalardan aermalı bularak, Xatıyp Miñnegulov süzen törkilärdän tügel, ä ruslardan başladı häm Tukaynıñ millätlär turındagı "Olug yubiley mönäsäbäte belän xalık ömidläre" digän şigıren iskä töşerep tämamladı da.
Tanılgan galimebez küptän tügel Tatarstan Yazuçılar berlege üteneçe buença üzäk matbugatka Tukay turında “Geniy tatarskoy poezii” digän mäkalä yazgan. Yazmanı “Literaturnaya gazeta” ga cibärgännär. Berniçä kön elek gazettan şaltıratkannar ikän. Xatıyp abıy şul şaltıratuga igtibar yunältte. “Anna isemle kız: “Menä sez, Tolstoy ülgännän soñ yazılgan Tukaynıñ märsiyasen kitergänsez. Tukay di 13 nçe elnı ülgän, ul kayan, niçek Maksim Gorkiy, Merejkovskiy häm başkalarnı belgän” - dip aptırap soradı. “Mäbäräk täsbix özelde” digän märsiyasennän tärcemä birgän idem. Anda Tukay Tolstoynı bik zurlıy. Tolstoy vafatı Maksim Gorkiy, Potapenko, Kuprin, Sologub, Merejkovskiy häm başkalar öçen zur kaygı bulgannı sanıy. Tukaebız rus yazuçılarınıñ da icatların yaxşı belgän dip añlattım. Monıñ belän ni äytäsem kilä? Bezneñ tatar tormışı, Tukaynıñ eşçänlege belän tanış bulmagan keşelär anı tatar cirlegendä genä, üz kısalarında gına üskän dip küz aldına kiterä. Ä bit çınlıkta, Tukay üzebezneñ 1000 ellık ädäbiyatıbız ruxi kazanışların gına tügel, şärık, rus, garäp ädäbi kazanışların da mul üzläştergän, icadi faydalangan, kiräk ikän yarışıp ta yazgan. Tukaynı törki dönyada üze isän vakıtta uk zur şagıyr, böek, dahi zat räveşendä kabul itkännär häm alar üseşenä Tukay zur yogıntı yasagan”, - dide ul.
Annarı galim tarixnı, üz xatirälären barlap uzdı: “Soñgı ellarda menä tatar, menä kazax, äzerbaycan, törek dip aerabız. Elekkege tarixta alar arasında aermalılıkka karaganda gomumilek köçle ikänne küräseñ. Üzara aralaşkannar, törle küçeşlär bulgan. Urtak möselman dini kıymmätläre buluı gayat möhim rol uynagan. Elek-elektän bezneñ äbi-babalarıbız garäp, farsı avtorların originalda ukıgan. Ä inde gosmanlı, üzbäk, äzerbaycan, uygurlarnı äytäse dä yuk. Alar bit soñgı vakıtta gına tärcemä itelä başlıy.
Tukay ukıgan kitaplarnı ber ük vakıtta garäplär dä, äzerbaycannar da häm başkalar da ukıy. Tukay üzeneñ icatında, yazgannarında tatarlarnıkın gına tügel, gomumän, menä şuşı möselman – törki dönyaga xas bulgan uy-omtılışlarnı, niyatlärne dä, insani kıymmätlärne dä birä.
Taşkent, Alma –ata, Baku, Törkiya yaklarında şaktıy yörgänem bar. Sovet çorında Taşkentka yaki Sämarkandka kilseñ, “Nugay tugan, min siña Tukaynı ukıym äle”, - dip söyläp kitälär ide. 97 elda Alma-ataga bargaç şagıyrlär äyländerep aldılar da yarışa-yarışa Tukaynı söyli başladılar”.
Tukaynıñ törki dönyada üze isän çakta uk bik yaşli tanıluı xakında citkergäç, Gosman abıy bügenge köngä kadär anıñ böeklegenä yakınaya algan kaläm iyase bulmau turında äytte. Bu uñaydan Sibgat Xäkimneñ: “Tukay şigırlären malay vakıtta gına yazgan. 27 yaştä kitep bargan. Annan soñ bez inde alga bardık kebek. Läkin Tukay haman bezdän alda bara”, -digän süzlären iskä töşerde.
Galim fikerençä, Tukay turında söylibez, anı kütäräbez ikän, bu ber ük vakıtta Isxakıynı da, Gafurinı da häm başkalarnı da zurlau, bu telebezne, tarixıbıznı, milli asılıbıznı da zurlau bulıp tora.
“Bez Tukay aldan barsın öçen anı ukırga, yaş buınga citkerergä, balalarnı milli itep tärbiyalärgä burıçlıbız. Tatarga üzeneñ möstäkıyl däüläte bulmagaç genosid säyasäte yanıy häm Tukay şigırläre bezneñ xalıkka ışanıç birgän. Tukay üz çorında da xalıknıñ moñ-zarların birgän berençe şagıyr bulgan häm xäzer dä ul bezneñ belän.
Bez sugışta yulbarıstan köçlebez,
Bez tınıçta attan artık eşlibez.
Şul xalıknıñmı xokukka xakkı yuk? – di ul mäglüm şigırendä.
Bu süzlär tatar mäktäpläre, matbugat organnarı öçen köräş bargan vakıtta Tukay zamanına karaganda da aktualräk yañgırıy”, - dide möxtäräm galimebez.
