Ildar xäzrät Şämsetdinov: Avıl imamnarı “nevidimka”

Küp mäçetlär işegendä yozaklar elenep tormas ide... Ägär dä avıl imamnarına tieşle matdi yardäm bulsa. Tatar Tumbarlısı avılı imam-xatıybı Ildar xäzrät Şämsetdinov änä şundıy fikerdä.

Tatarstan möselmannarı Diniya näzaräteneñ räsmi saytında çıkkan yazmasında mondıy yullar bar: “Ber şäkerttän soradım: “Nigä sin avılga barırga häm Islamnı kütärergä telämiseñ?- dip. Ul miña: “Anda üseş yuk. Avıl imamı bulgançı min şähär mäçetendä işegaldı seberäm. Mögaen, mine monda kürerlär häm eş birerlär”. Anıñ cavabı belän kileşmiçä: “Sez tändäge parazitlar kebek, ellar dävamında belem alasız, sez belemle häm Allah süzen taratuçılar bulsın häm cännättä urın taba alsın öçen küpme çıgım totıla, ä üzegezdzge kıymmätle belemne üteräsez!” -didem. Kızganıç, ämma bu fakt. Ägär dä bu akçalar avıl imamnarına yullansa, mögaen, bez mäçetlär küplege belän tügel, ä sıyfat belän maktanır idek. Häm bik küp mäçetlär işegendä yozaklar elenep tormas ide. Avıl imamnarı “nevidimka” kebek”.

Çınnanda, alar turında mäçet açılganda, saylauga çakırsalar häm mäxällägä yörüçe berärse zarlansa gına iskä töşerälär tügelme?!

Ildar xäzrät imamnar safı könnän-kön kimügä borçıla. Alar 15-20 el bu urında eşläp märxüm bulalar, çönki kübese ölkän yaştäge keşelär. Ä yaşlär alarga almaşka kilergä aşıkmıy. Moñar matdi yaktan nık bulmau da säbäp, küräseñ.

Şuña da Ildar xäzrät Şämsetdinov imamnarnıñ matdi xäle turındagı problemanı kütärä. Häm buproblema Diniya näzaräteneñ iñ avırtkan urını dip sanıy. “Avılda sädakaga ömet itärgä kiräkmi, ul kommunal xezmätlärne tülärgä köçkä citä. Bik küp avıl imamnarı sosial yaktan yaklanmagan, minimal xezmät xakı da almıylar. Bez, üzebezneñ kimçeleklärebez, ictıyaclarıbız bulgan keşelär, gailälärebez bar, nigezdä, alar küp balalılar, häm bez Allah öçen cämgıyatebezgä fayda kiterergä dip xezmät itäbez”,- di ul.

Kazanda Evropa Xartiyase turında fikerläşäçäklär

Tatar federal milli-mädäni avtonomiyase, Evropa Sovetı häm Rossiyaneñ Töbäklär üseşe ministrlıgı 2011 elnıñ 28-30 aprelendä Kazan şähärendä Töbäk yaki azçılık  telläre turındagı Evropa Xartiyase buença mäglümati seminar ütkärä. Çarada Rossiya häm çit ildän kilgän Evropa Sovetı ekspertları, Rossiya Töbäklär üseşe ministrlıgı väkilläre, Rossiyaneñ törle töbäklärennän tatar tele belgeçläre, galimnär, fän eşlekleläre katnaşaçak.

Töbäk yaki azçılık  telläre turındagı Evropa Xartiyase 1992 elnıñ 5 noyabrendä Strasburgta kabul itelgän. 1992 elda Rossiya Xartiyane imzaladı (Rossiya prezidentınıñ 2001 elnıñ 22 fevralendä kabul itelgän 90nçı kararı). Xartiya nigezendä ilneñ törle töbäklärendä yaşäüçelärneñ tugan tellären saklap kalu, üsterü buença zur eş başkarılırga tieş. Läkin älegä Xartiya Rossiya Federasiyasendä ratifikasiyalänmägän. Çönki dokumentnı niçek bar, şulay kabul itkän oçrakta küp törle millät väkilläre yaşägän Rossiyadä böten azçılık tellärenä dä berdäy igtibar kürsätü mömkin bulmayaçak. Şuña kürä eş berniçä etapta dävam itäçäk. Bügen Evropa Sovetı ekspertları Rossiyadäge millätlär üzençälegen tikşerä. Alar ilneñ törle töbäklärendä bulıp, törle millät väkilläreneñ tormış-könküreşe, problemaları belän tanışırga ölgergän inde. Çirattagı utırışnı ütkärü urını itep alar Tatarstannı saylagan.

Kazandagı seminarnı Tatar federal milli-mädäni avtonomiyase oeştıra. Avtonomiya Sovetı Räise, Rossiya Däülät Duması deputatı Ildar Gıylmetdinov süzlärençä: «Töbäk yaki azçılık  telläre turındagı Evropa Xartiyase Rossiyadä yaşäüçe barlık millät väkilläre öçen dä bik möhim dokument. Xartiyane ratifikasiyaläü bügenge şartlarda tugan telne saklau, öyränü, üsterü minimumınıñ garantiyase bulaçak».

Şunısın da bilgeläp ütärgä kiräk: Tatar federal avtonomiyase töbäklärdä tatar telen saklau, taratu buença külämle eş alıp bara. Avtonomiyaneñ eşe federal yugarılıkta da bäyalänä. Monıñ çirattagı kürsätkeçe – TFMMA Sovetı Räise I.Gıylmetdinovnıñ Xartiyane tormışka aşıru buença tözelgän «Rossiyadäge milli azçılık: tellärne, mädäniyatne, MMÇnı häm grajdanlık cämgıyaten üsterü» dip atalgan Berdäm Programmanıñ citäkçelek komitetına kertelüe.

Çaralar 28 apreldä Evropa Xartiyase buença mäglümati seminar belän başlanıp kitäçäk, dip xäbär itä Intertat.ru gazetasına avtonomiya väkilläre. Anda Rossiç Töbäklär üseşe ministrlıgınıñ milli azçılıklarnıñ xokukın yaklau buença eşçänlege, Xartiyane tormışka aşıru yulları, älege dokumentnı kabul itkän çit illär täcribäse turında söyläşener dip kötelä.

Seminardan soñ Tatar federal avtonomiyase kiñ cämägatçelekkä «Küñelem tele» proektın täkdim itäçäk. Älege proekt berniçä öleştän tora. Anıñ iñ külämlese – tatar telen öyränergä teläüçelär öçen ukıtu komplektı näşer itü.  Komplekt 2 öleştän tora: tatar tele däreslege häm audiokurs. Seminarda çit töbäklärdän kilgän tatar tele belgeçlären älege däreslekne ukıtu prosessında kullanırga öyrätäçäklär. Çaradan soñ komplekt Rossiya töbäklärendäge tatar kitapxanälärenä, milli-mädäni üzäklärgä öläşenäçäk.

29 apreldä isä Evropa Sovetı ekspertlarınıñ eşçe törkeme üzeneñ 5nçe utırışın ütkäräçäk. Älege utırışta Rossiyadäge azçılık telläreneñ xokukıy statusı, Xartiyane tormışka aşırunıñ finans yagı turında fiker alışınır, dip kötelä.

Şulay uk kunaklar G.Tukaynıñ tuuına 125 tuluga bagışlangan Tugan tel forumında da katnaşaçaklar.

Yaşlärne borıngı Kazan kızıksındıra

9 apreldä V.I.Lenin muzey-yortında yaş arxitektor-grafik Anna Faruxşinanıñ «Anna muzeyda» digän kürgäzmäse täkdim iteläçäk. «Anna muzeyda» — avtornıñ berençe şäxsi kürgäzmäse. Ul «Yoldız tuganda» digän proekt uñaennan oeştırıla, dip xäbär itälär Intertat.ru gazetasına.

A.Faruxşina Kazan däülät arxitektura–tözeleş universitetı studentı. Yaş buluına da karamastan, berençe professional kıyu adımnarın yasıy. Ul täkdim itkän xezmätlärne eşlänep betmägän dip atap bulmıy, di belgeçlär. Icatka eksperimental yunäleş belän karauçı kız rus avangard tradisiyalären dävam itüçe bularak tanıla.

Kürgäzmägä borıngı Kazan küreneşläre, arxitektur fantaziyalär, mädäni oeşmalar häm yortlarnıñ eskiz proektları, grafik räsemnär, avtornıñ barlıgı 15 xezmäte kuelgan. Mondagı xezmätlärneñ kübese diplomnar belän dä büläklänergä ölgergän ikän. Kürgäzmä muzeyda aprel azagına kadär eşliyaçäk.

2011 el — malaylar elı

Uzgan elnıñ şuşı uk vakıtı belän çagıştırganda, Kazanda gailä koruçılar häm bala tabuçılar sanı arttı. Gailä tarkatuçılar häm ülüçelär sanı isä, kiresençä, kimede. Bu — agımdagı elnıñ berençe näticäläre.

Intertat KZN.RU xäbären ukıp şunı belde: yaktı dönyaga avaz salgan narasıylar sanı 18 prosentka artkan (2010 el başında — 3697 bala, 2011 el başında — 4351 bala). Ülüçelär sanı isä 4 prosentka kimegän ( uzgan el başında — 3587, bıel 3441 keşe ülgän).

Başkalada gailä koruçılar sanı da sizelerlek räveştä artkan (2010 el başında — 1501 par, bıel — 1791 par). Aerılışuçı parlar sanı 6 prosentka kimegän (1145 häm 1083 par).

Yaña tugan balalarnıñ küpçelege — malaylar. Uzgan eldagı kebek ük bıel da malaylar kızlarga karaganda kübräk tugan (2206 malay häm 2145 kız).

Bötendönya sälamätlek köne

7 aprel — Bötendönya sälamätlek köne. Ul Bötendönya sälamätlek saklau oeşması tarafınnan bilgelände häm 1948 eldan birle bilgeläp ütelä. Sälamätlek köne el saen törle temalarga bagışlana häm şul yunäleştä kızıklı, faydalı çaralar başkarıla. Äytik, 2010 elda Bötendönya sälamätlek köne urbanizasiya häm sälamätlek temasına bagışlandı. Ul vakıtta barlık şähärlärdä xalıknıñ sälamätlegen yaxşırtu maksatınnan törle çaralar ütkärelde.


Sälamätlek saklau ministrlıgında Intertat.ru jurnalistına xäbär itelgänçä, bıel Bötendönya sälamätlek köne mikroblarga karşı köräşüçe preparatlar täesirenä birelmäügä bagışlana.

Bez teläsä kaysı avırularnı, şul isäptän VIÇ/SPIDnı dävalıy aluçı darular bulgan zamanda yaşibez. Bötendönya sälamätlek saklau oeşması şuşı darularnı kiläçäk buınga citkerü buença maxsus proekt başkarırga niyatli.

Kosovo prezidentı xatın-kız bulaçak

Yakın arada Kosovonıñ yaña prezidentı itep xatın-kız saylana ala. Süz älege ilneñ polisiya general direktorı urınbasarı Atifeta Yaxyaga turında bara. Bu xakta Priştinada jurnalistlarga respublikanıñ premer-ministrı Xaşim Taçi belderde.


Taçi süzlärenä karaganda, Kosovonıñ Demokratik berlege partiyase räise Isa Mostafa, ilneñ elekkege prezidentı Bedjet Pakolli, Amerika Kuşma ştatları ilçese Kristofer Dell häm Xaşim Taçi üze Yaxyaganı Kosovo prezidentına kandidat itü turındagı kileşkän. Bu inde Kosovo respublikasınıñ çirattagı prezidentı bulıp Atifeta Yaxyaga saylana digän süz, çönki prezidentnı ilneñ parlament deputatları saylıy. Yaña prezident üz vazifasın 6-9 ay başkarırga mömkin.

Monnan tış, söyläşülär vakıtında yakın arada Kosovoda konstitusion reforma uzdırılaçagı, anıñ näticäsendä ilneñ prezidentı turı tavış birü  yulı belän saylanaçak, digän karar kabul itelgän. Şulay itep, ilneñ premer-ministrı Xaşim Taçi fikerençä, Kosovo yaña säyasi kriziska kerep kitmägän.

Äytep kitik, Kosovonıñ elekkege prezidentı Bedjet Pakollinıñ saylanuı ilneñ Konstitusion mäxkamäse tarafınnan kanunsız dip tabılgan ide. Älege karardan soñ Pakollinıñ vazifaları vakıtınnan alda tuktatıldı.