Ğabdulla Tuqayğa bağışlanğan internet portal

Ğabdulla Tuqayğa bağışlanğan internet portal
Ğabdulla Tuqayğa bağışlanğan internet portal

Gali Çokrıy — islam dinen üsterügä öleş kertkän şäxes

Başkalabız Kazannıñ «Iman» üzägendä sufıyçı şagıyr, cämägat eşleklese, mulla Gali Çokrıynıñ tuuına 185 el tuluga bagışlangan iskä alu kiçäse uzdı. Väliulla xäzrät Yakupov tarafınnan oeştırılgan çarada din ähelläre häm Gali Çokrıynıñ icatın öyränüçe galimnär, şul isäptän studentlar da bar ide. Iskä alu kiçäse şagıyr ruxına Korän ukıp, doga kıludan başlandı.


«Gali Çokrıy — 19nçı yözneñ zur şäxese. Gadättä, anıñ icat yulın ike törkemgä bülälär: dönyavi original äsärlär häm dini original äsärlär. Gali Çokrıy islam mädäniyatında miras bulırlık tarixi yadkarlär saklap kaldırdı. Anıñ 4 tapkır xac kıluı bilgele. Ä ul zamanda xac kılu bik avır häm mäşäkatle bulgan. Ul vakıtta bügenge köndäge kebek xacga transport belän yörmägännär», - dip söyläde TDGPU tatar filologiyase fakultetı studentı Niyaz Sabircanov.

Anıñ süzen Kazan (Idel bue) federal universitetınıñ tatar ädäbiyatı kafedrası dosentı, filologiya fännäre kandidatı Ilham Gomärov dävam itte. Bilgele bulgança, Ilham Gomärov — Gali Çokrıy icatın tiränten öyränüçe galimnärneñ berse. «Gali Çokrıy Başkortstannıñ Täteşle rayonı Iske Çokır avılında mulla gailäsendä tua. Anıñ çın iseme — Möxämmätgali Gabdessalix ulı Köekov (Kiekov). Ä Çokrıy täxällüsen ul avılınıñ isemennän algan. Çokrıynıñ islam dinen taratuda öleşe gayat zur. Ul zamanında törle mädräsälärdä ukıy, annan soñ mäçet aça häm 1852 eldan üz avıllarında mulla vazifaların üti», - dip söyli Ilham Gomärov.

Anıñ süzlärençä, Gali Çokrıy aldıngı karaşlı şäxes bulgan, şuña kürä annan könläşüçelär dä bulmagan tügel. Anı xätta mulla urınınnan töşergännär, ämma yaklauçıları yardäme belän Çokrıy yanä mulla eşenä kereşä. Märfuga isemle kızga öylänep, 5 ul häm 3 kız tärbiyaläp üsterälär. Anıñ barlık balaları da tarix belän kızıksına, aeruça Garifulla isemlese bay belemgä iya bula.

Çokrıynıñ üze isän çagında uk 11 kitabı dönya kürä. Alar arasında «Därri Gali», «Şämg äz-zıya», «Näsim äs-saba», «Zamme nazıyr», aerım dini kitaplar bar. Ul Kazannı maktap, aña bagışlap «Mädxe Kazan» isemle mädxiya yaza. «Anıñ icatında maktau belän sugarılgan äsärlär genä tügel, näfrät belän yazılgannarı da bar. Äytik, ul Aksak Timerne tänkıytläp yaza. Ul anı möselman dönyasın totkarlauçı, artka çigerüçe dip atıy. Şul uk vakıtta Aksak Timerne yaklauçılar da tabıla. Çokrıy şulay uk Bolgar şäexlären maktıy, çigü sängatenä igtibar itä. Anıñ şigriyatkä genä tügel, prozaga kertkän öleşe dä zur. Ul üzeneñ xacga baruın surätli, ä aeruça xiskä birelgän urınnarda şigri yullar belän yaza. Bu äsärdä şagıyrneñ Rossiya ilenä mönäsäbäte kürsätelä. Uñay yaktan, älbättä. Ul: «Rossiya — urtak Vatanıbız», dip yaza», - dide I.Gomärov.

«Kızganıç, Gali Çokrıy isemen älegä bik az keşe belä. Anıñ şäxesen cämägatçelekkä citkerergä kiräk. Şagıyrneñ şundıy köçle, tirän eçtälekle äsärläre buluın din ähelläre dä, ädäbiyat belgeçläre dä belep betermi. Ä bit ul din başlangıçında torgan, möselmannarnı kütärgän, şäkertlär ukıtıp, yaş mullalar äzerlägän. Gali Çokrıy isemen, hiçşiksez, tanıtırga kiräk häm bez bu yunäleştä alga taba da eşläyaçäkbez», - dide Väliulla xäzrät Yakupov.

Gali Çokrıy Başkortstanda tuganlıktan, anıñ milläte turında küp bäxäslär buldı. Tarix belgeçe Nail Garipov fikerençä, Başkortstannıñ Täteşle rayonında yaşäüçelärneñ barısı da diyarlek tatar bulgan, şuña kürä Gali Çokrıy da — tatar. «Başkortlar anı başkort dip sanıy, ä menä tatarlar — tatar-başkort dip äytä. Niçek kenä bulmasın, Gali Çokrıy — tatar häm başkort ädäbiyatın üsterüdä zur öleş kertkän kiñ kırlı şäxes», - dide Ilham Gomärov.

Iskä alu kiçäsendä Gali Çokrıynıñ 190 ellıgın tugan cirendä ütkärü täkdime yañgıradı. Bıel başkalada Islam dinen räsmi kabul itüne zurlap bilgeläp ütärgä cıenalar. Ul çarada Gali Çokrıynıñ Bolgarga bagışlangan şigırlären dä söylärgä kiräk, digän fiker äytelde.
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...