Ğabdulla Tuqayğa bağışlanğan internet portal
Ğabdulla Tuqayğa bağışlanğan internet portal
Arçada Gabdulla Tukay saytı täkdim itelde
Intertat redaksiyase baş möxärrire, gabdullatukay.ru portalı citäkçese Älfiya Yunısova Arça rayonı Başkarma komitetı citäkçese urınbasarı Nadiya Miftaxetdinovaga Räxmät xatı tapşıra
ALDAGI1 of 10 KILÄSE
Tatarstannıñ Arça rayonında tatar şagıyre Gabdulla Tukaynıñ tormış häm icat yulına bagışlangan www.gabdullatukay.ru Internet–portalın täkdim itü kiçäse uzdı.
Rayon üzägendä urnaşkan Sängat mäktäbe bu könne bäyrämçä görläp tordı: mäktäp ukuçıları biredä G.Tukay äsärläre buença şigri–muzıkal kompozisiya kuydı. Işektän ük kunaklarnı Tukay äkiyatläre geroyları – Käcä belän Sarık, Su anası belän Şüräle karşı alsa, balalar tınlı orkestrı “Tukay marşı”n uynap, böten binanı yañgıratıp tordı. Foyeda balalar Tukay äsärlärenä yasagan illyustrasiyalär kürgäzmäse oeştırılgan ide.
Federal sudyaga karata cinayat eşe kuzgatıldı
Uzgan elnıñ 6 iyunendä Kazan uramnarınıñ bersendä ükeneçle yul hälakäte bula. Aviatözeleş rayonı sudı sudyası Eduard Soldatov üzeneñ maşinasında barganda, 23 yaşlek Marat Gaynetdinovnı bärderä. Kızganıçka, eget törle tän cäräxätlärennän şunda uk hälak bula. Medisina tikşerüe kürsätkänçä, ul könne Eduard Soldatov iserek xäldä rul artına utırgan.
Mäskäüdä Tukaynı iskä alalar
Tatar xalkınıñ böek şagıyre G.Tukaynıñ 125 ellıgın Mäskäüdä dä bilgeläp uzarga cıenalar. 26-27 aprel könnärendä älege yubiley datası uñaennan tatar poeziyase klassigı Gabdulla Tukay könnäre oeştırıla.
26 apreldä 16:00 sägattä Mäskäüdä Gabdulla Tukay häykälen açu tantanası bulaçak. Monumentnıñ avtorı — Rossiyaneñ atkazangan rässamı Salavat Çerbakov. Bu — Tatarstan xökümäte tarafınnan Rossiya başkalasına tapşırgan olı büläk.
Häykäl açu tantanasında Rossiya, Tatarstan sängatkärläre tarafınnan konsert ta täkdim iteläçäk. Ä 27 apreldä G.Kariev isemendäge Yaş tamaşaçı tatar däülät teatrı G.Tukay äsärlärenä nigezlänep säxnäläşterelgän «Peçän bazarı» spektaklen täkdim itä, dip xäbär itälär intertat.ru gazetına.
“Inter@kaläm” şigır konkursına çakırabız!
Zamanında Tukay “I kaläm, bezgä här daim yardäm häm märxämät it!” dip möräcägat itkän. Bügen kalämne klaviatura alıştırgan zamanda yaşävebezne iskä alıp, şigri küñelle, icadi fiker yörtüçelärne Tukay elına bagışlangan “Inter@kaläm” ("Internet@kaläm") bäygesenä çakırabız.
“Intertat.ru” Tatarstan respublikası elektron gazetı şigriyattä yaña isemnärne barlau, ukuçılarnı yaña şigırlär belän tanıştıru häm seteratura tradision ädäbiyatnıñ yaña ber populyar yunäleşe buluın kürsätü maksatınnan üzençälekle interaktiv konkurs uzdıra. Interaktiv diyu ul, bäygedä katnaşuçılar häm başka ukuçılarıbız da saytta üzara aralaşa, fikerlären urtaklaşa, ber-bersen bäyali ala digän süz.
“Inter@kaläm” şigır konkursı dürt tema buença el axırına kadär dävam itäçäk. Temalar mondıy:
Kaysıgıznıñ şigır ukırga säläte bar?
18-22 aprel könnärendä Kazanda şigır ukuçılar konkursı bulaçak. G.Tukaynıñ 125 ellıgına bagışlangan konkursnı Tatarstannıñ teatrlar berlege, Tatarstan häm Rossiya yazuçılar berlege, Tatarstannıñ mädäniyat ministrlıgı, Tatarstannıñ fän häm mägarif ministrlıkları belän berlektä oeştıra.
Şigır sängatenä bagışlangan mondıy zur konkurs respublikada berençe tapkır oeştırıla. Oeştıru komitetına 200 gariza kabul itelgän. Konkursta 7dän alıp 20 yaşkäçä bulgannar katnaşa ala. Saylap alu turları 18-19 apreldä M.Sälimcanov isemendäge Akterlar yortında uzaçak, dip xäbär itälär Intertat.ru gazetasına.
Yaş talantlarnıñ ostalıkların abruylı jyuri bilgeli. Alar arasında teatr ähelläre, şagıyrlär häm ukıtuçılar da bar.
Konkurska yomgak 23 aprel könne gala-konsertta yasalaçak. Bu könne M.Sälimcanov isemendäge Akterlar yortında konkurs ciñüçeläre belän berrättän tatarnıñ ataklı drama akterları da säxnä totaçak. Bäyräm konsertınıñ rejisserı Färit Bikçäntäev, dip xäbär itälär Akterlar yortınnan.
Bäyge näticäläre: iñ matur tatar kızları — Ästerxanda
31 martta Ästerxan şähärendä kötep alıngan yaz häm maturlık bäyräme — «Tatar kızı-2011» açık milli bäyge uzdı. Bu yulı çaranı oeştıruçılar bäygegä üzgäreşlär kertte, anı yañaça oeştırdı. Kiç bue kunaklar bäygedä katnaşuçılarnıñ çıgışı belän xozurlanıp utırdı. Bäyrämgä Kazannan maxsus kunak ta çakırılgan ide. Moñlı tavışlı Yasmin (Svetlana Mineeva) cırları härkemneñ küñelenä ütep kerde.
Bäyrämgä bäygedä katnaşkan tugız tatar kızınıñ yakınnarı gına tügel, milli çaralarnı yaratuçılar da kilde. Iñ berençe bulıp kızlar kiçke külmäklärdän çıktı. Alıp baruçılar jyuri ägzaların kızlar belän tanıştırıp çıktı. Kiläse bäygedä kızlarnıñ aş-suga ostalıkların tikşerdelär. Güzäl zatlar telne yotarlık milli rizıklar äzerläde. Annan soñ kızlar tatar tele, tatar xalkı tarixı turındagı belemnären kürsätte.
Nihayat, bäyge axırına yakınlaştı häm ciñüçeneñ iseme iglan iteler vakıt citte. Monısında inde tatar sıluları tatar xalkınıñ milli kiemnärennän çıktı. «Duslık» cämgıyate räise Änvär Almaev bäyge näticälären iglan itte. Şulay itep, «Irkä kız» nominasiyasendä Faina Cabbarova, «Räsem kızı» nominasiyasendä Olesya Krikun, «Altın kızı» nominasiyasendä Liriya Baltanyazova, «Talantlı kız» nominasiyasendä Diana Akmaeva, «Yalkın kızı» nominasiyasendä Ilvira Möxämmätgäräeva, «Çibär kız» nominasiyasendä Elvira Kaneeva ciñde.
Öçençe urınnı «Äkiyat kızı» nominasiyasendä ciñüçe Dilärä Kalendirova yauladı. Ul Çuaşiyadä uzaçak Bötenrossiya Saban tuenda çıgış yasayaçak. Ikençe urınnı «Xıyal kızı» nominasiyasendä ciñüçe Aliya Idrisova yauladı. Ul isä Ekaterinburgta uzaçak Bötenrossiya Saban tuena baraçak. «Tatar kızı-2011» isemenä Elvira Sadıkova laek buldı. Elvira Kazanda uzaçak Tatar yaşläre könnärenä kiläçäk. Barlık katnaşuçılarga da istälekle büläklär tapşırıldı.
Jyuri ägzaları sostavında Xotineskiy O.N, Batırov R.R., Esinbaeva N.I., Ismägıylev I., Askarov R.M., cırçı Yasmin häm «Duslık» cämgıyate räise Änvär Almaev bar ide. Berdiev F.Yu., deputat Kutepov R.X. çaranıñ däräcäle kunakları buldı. Bäygeneñ oeştıru komitetı xezmättäşlek itüçelärgä häm iganäçelärgä zur räxmätlären citkerä. Menä alar: «Duslık» räise Änvär Almaev, Ästerxan ölkäse deputatı, «Idel» tatar gazetası baş möxärrire Näfisä Xämidullina, «Bäyräm» üzäge citäkçese Dinara Mäcitova, «Vektor Finans» citäkçese Yanborisov R.R., «Glonaz» programmasın gamälgä aşıruçı üzäk başlıgı Konev A.R., «Pilot» kompaniyalär törkeme citäkçese Batırov R.R., şähär duması deputatı, muzıkant häm tavış rejisserı Isxakov Ş.Ş.
Irtägä Tatarstannıñ yaña möftie bilgele bulaçak
13 apreldä respubika möselmannarı bişençe tapkır korıltay uzdıra. Bu yulı çirattan tış ütkärelä torgan cıen möfti saylau maksatınnan cıela häm ul Kamal teatrında uzaçak. Şulay uk anda yaña möftineñ berençe urınbasarı, Tatarstannıñ baş kazıe kem bulaçagı açıklanaçak. Tatarstan möselmannarına kagılışlı mäsälälärgä dä igtibar bulır dip kötelä.
Korıltayda Tatarstan Prezidentı Röstäm Miñnexanov, Premer-ministr Ildar Xalikov häm başka küp sandagı räsmi zatlar, 500 dän artık din eşleklese häm 150 läp kunak, mäglümat çaraları väkilläre katnaşuı kötelä.
Tukay kolaçlagan dönya şagıyr muzeenda…
Bälki, bügenge köndä internet karşında utırganda Törkiya, Taşkent, Alma-ata kebek kalalar, törki xalıklar yaşi torgan töbäklär bik yakın da gına kebek toeladır, alarda yaşäüçelär belän elemtägä kerü minutlar eçendä başkarıla bit. Ä Tukay zamanında, texnologiya tügel, barı böek şagıyrlär fikerläre genä meñärlägän çakrımnarnı yuk itä algan. Häm xäzerge buınga inde alar ara gına tügel, vakıt eraklıgın da ciñgän dip östärgä kiräkter. Älbättä, eraklıknı, vakıtnı ciñgän Tukay süze moñar iñ açık ürnäk. Şagıyr icatı, ue kolaçlagan törki dönyanı Kazandagı Gabdulla Tukaynıñ ädäbi muzeenda uzdırılgan “Tukay häm törki dönya” dip atalgan ädäbi-muzıkal kiçä küzallarga bulıştı.
Belgänebezçä, 2011 el törki telle däülätlärdä Tukay elı dip iglan itelde. Çaranı açıp cibärgändä muzey direktorı, şagıyr Rämis Aymät iñ berençe çiratta şul xakta iskä aldı. Annarı ul böek şagıyrneñ törki xalıklarga yogıntısı, üz zamanında törle xalıklar tarafınnan danlanuı turında söylärgä dip süzne kunaklarga- tanılgan galimnärgä birde. Bäyrämgä kilüçe mögallimnär dä, ukuçılar da Rezedä apa Ganieva, Xatıyp abıy Miñnegulovnı kızıksınıp tıñladı. Şulay uk çarada katnaşkan şagıyrä Näcibä Safinanıñ yalkınlı çıgışı, tärcemäçe Fatıyx Kutlunıñ fälsäfi çıgışı kiçäne canlandırıp cibärde. Fatıyx Kutlu: “Gabdulla Tukay -Xodaynıñ tatar xalkına birgän zur büläge”, -dide häm şagıyrneñ gosmanlı törki telendä yazılgan şigırlären ukıdı.
Böek şagıyrgä bagışlangan mondıy ädäbi - muzıkal çaralar muzeyda aldagı könnärdä dä kötelä.
Unbişe muzeyda “Yadkärlärdä Tukay ruxı” dip atalgan töp nösxä köne ütkärelä. TR Milli muzee, Milli arxiv häm G.Ibrahimov isemendäge tarix, ädäbiyat häm sängat institutınnan alıngan şagıyrneñ şäxsi äyberläre, xatları, fotoları kürsätelä. Şulay uk bu könne şagıyr Mädärris Äglamovnıñ “Tukay xatları” poeması buença ädäbi-muzıkal kiçä bulaçak.
Şunı da äytäse kilä, 15 aprel, gomumän, Tukaynı iskä alu köne bularak ütä. Irtänge unda şagıyr kaberenä çäçäklär salalar, ruxına bagışlap doga ukıylar.
20 apreldä muzeyda “Tukay dönyasına sajahat” dip atalgan fransuz telendä ekskursiya ütkärüçelär konkursına yomgak yasalaçak. Älege çara fransuz tele häm mädäniyate üzäge belän berlektä ütkärelä.
21 aprel - “Ilebezdä, telebezdä, küñelebezdä Tukay mäñgelek”. Sängatle ukuçılarnıñ G. Tukayga bagışlangan şähär bäygese finalı. Kazan şähäre mägarif idaräse belän berlektä uzdırıla. Sägat 14.00 dä başlana.
22 apreldä “Tukay häm Iske tatar bistäse” dip atalgan Tukay ukuları sägat 11.00 dä başlana.
26 aprel – “Oçtı dönya çitlegennän...”. Kazan teatr uçiliçesı studentları I. Yuzeevnıñ G. Tukayga bagışlangan pesası buença kuelgan spektakl premerasın täkdim itä. Sägat 11.00 dä başlana.
Koränne ukuçı häm ukıtuçı – iñ xäerle keşe
Aktanış rayonınıñ Änäk avılında ölkännär yazın “Älifba” bäyrämenä cıela. Dini belem tuplauga näticä yasau bulıp torgan bu çaranı bıel änäklelär dürtençe el zurlap ütkärdelär. Änäk mäçetendä barısı 65 ukuçı belem ala. Garäp xäreflären bu uku elında 26 keşe üzläştergän. Dürt elda barlıgı 126 keşegä Koräni-Kärim kitapları büläk itep birelgän. Izge kitapnı kullarına algan şäkertlär anı tärcemäsez ukırga öyränälär, dip xäbär itä “Aktanış tañnarı” gazetası.
Mäçetneñ imamı Insaf xäzrät ukularnı 4 törkemdä alıp bara. Irtänge sägat unga kadär - berençe, annarı 12 gä çaklı - ikençe, öylä namazınnan soñ öçençe törkem ukıy. Ä eşkä yörüçelär öçen mäçettä uku vakıtı kiçke altıdan soñ. Şunı da äytergä kiräk, Insaf xäzrät Änäkkä yakın urnaşkan Tüke, Zäbäer avılları mäçetlärenä dä dini belem birergä yöri.
“Älifba” bäyrämendä katnaşkan rayon möxtäsibe – Cämig mäçete imam-xatibı Ruslan xäzrät Mortazin: “Koränne ukıgan häm ukıtkan keşe – iñ xäerle keşe”, – dide häm yaktaşların dini belem üzläşterüläre belän kotladı.
Insaf xäzrät tuktausız belem tuplarga çakırıp: “Izge kitap “Koräni-Kärim”neñ berençe ayatendä Allahı Tägalä bezgä ukırga kuşa. Ukıgız, dimi, ukı, di. Berlek sanda däşä. Keşe gomer bue gıylem alsa da, gıylem savıtın tutıra almıy. Bişektän läxetkäçä ukıganda da gıylem savıtında urın kala. Kulıbızga Korän alırga vakıt citte. Korännän olug nigmät yuk,” – digän süzlären citkerde.
Respublikanıñ berençe Prezidentı tuıp-üskän Änäk avılı xalkınıñ islam dinenä tartıluında cirlektäge mäçettä dini eşçänlek daimi alıp barılunıñ yogıntısı zur.
Mäçetne tözetüdä katnaşkan, matdi yagın kaygırtıp toruçı Albert Mostafinga, bäyrämnärne uzdıruda bulışıp toruçı “Änäk” agrofirması citäkçelegenä xalık bik räxmätle.
Tatarnıñ moñı barmı?
Uzgan atnada G.Tukay isemendäge tatar däülät filarmoniyaseneñ konsertlar zalında Räşit Vahapov isemendäge VII Xalıkara tatar cırı festivale başlandı. Bıel uzaçak festival G.Tukaynıñ 125 ellıgına bagışlana.
Zamanında Räşit Vahapov ukıtuçılık eşe belän şögıllängän. Anıñ turında zamandaşları istäleklär söylägändä, Räşit ukuçıların eş iskä ala ide, balalarım Tukay äsärlären bik yarattılar, bigräk tä “Şürälene”, - dip äytä torgan bulgan.
Festivalne açu tantanasında proektnıñ avtorı häm citäkçese, R.Vahapov isemendäge Tatar mädäniyate ictimagıy fondı räise, M. Cälil premiyase laureatı, filosofiya fännäre kandidatı, “Idel” jurnalınıñ baş möxärrire Rifat Fättaxov, bu çara yardämendä tatarda Räşit Vahapovnıñ moñın dävam itärdäy yugarı professional, moñlı tavışlar barlıgın kürsätäse kilüen xalıkka citkerde. Festival barışında yaş vokalistlar konkursı oeştırıla ide. Bu gamälne 3 elga ber tapkır uzdırılaçagı xakında xäbär itte.Talantlar el saen tuıp tormıy, dip bulgannarnıñ kaderen belergä öndäde.
Räşit Vahapov başkaruındagı cır yazması belän başlanıp kitkän konsertta, Tatarstannıñ xalık artistı, näfis süz ostası Luara Şakircan ”Tatar xalkınıñ moñı barmı?” digän urınlı soraunı kuep tamaşaçıga törle ellarda R.Vahapov isemendäge tatar cırı konkursı laureatların täkdim itä bardı. Xalıknıñ G.Tukay süzlärenä cırlana torgan “Täftiläü” äsäre tamaşaçını berençe akkordlarınnan uk ilahi muzıka dönyasına kütärde. Konkursnıñ Gran-pri iyase Kazan Düälät konservatoriyaseneñ bişençe kurs studentı Filüs Kahirov başkargan bu cır konsertnı yugarı kimäldä alıp barırga yunäleş birde, tıñlauçılarnı zatlı, ahäñle muzıka belän söenderde.
Säxnä bik gadi bizälgän. “El vakıygası” dip täkdim itelüçe başka festivallärdä küzgä turı häm küçerelmä mägnäsendä “töten cibärgännärenä” künekkän bulsak, biredä bötenläy ikençe atmosfera. Bu könne zalga cıelgan xalık barı tik çista, saf, professional başkaruçılarga gına xozurlanıp ostalıklarına tañ kalıp utırdı.
Röstäm Räxmätullin citäkçelegendäge “Miras” ansamble, Sirinä Zäynetdinova, Ilüsä Xucina, Artur Islamov, Aygöl Xäyri, virtuoz akkordeonçı Ruslan Säyfetdinov, Ufadan kilgän kunaklar Rişat Töxfätullin, Venera Yulgildina, Vildan Fäsxetdinov çıgışları tamaşaçınıñ kaynar alkışlarına kümelde.
Vahapov festivale äle bit başka millät artistların da tatarça cırlatuı belän danlıklı. Rus egete Fedor Tarasov cırlap bezne şakkatırgan ide inde. Ä bu konsertta ärmän egete Arşak Altunyan “Xafizäläm, irkäm!” äsären başkardı.
Şulay da tamaşaçı bäyräm kunagı – P.Çaykovskiy isemendäge konkurs laureatı, Tatarstannıñ xalık artistı, Albina Şahimoratova çıgışın zur tüzemsezlek belän kötte. Iseme böten dönyaga mäglüm opera cırçısı Albina Şahimoratovanı, nihayat, Kazanıbızda kürügä tamaşaçı bik kanägat ide. Anıñ başkaruında “Ällüki” äsäre aeruça canlı, ütä dä xisle häm sängatle kilep çıktı. Bäräkalla, milli moñnarıbız klassik vokal mäktäbe kısalarında tagın da güzälräk asıltaşnı xäterlätä ikän bit! Cırçı kızıbız şulay uk uk N.Cihanovnıñ “Altın çäç” operasınnan ariya başkardı.
Vahapov festivale öçen maxsus äzerlängän duetnı – Röstäm Yaxin muzıkası, Gölşat Zäynäşeva süzlärenä yazılgan “Kitmä, kitmä sandugaç” cırın - F. Kahirov belän A. Şahimoratova yañgırattı.
R.Vahapov isemendäge VII Xalıkara tatar cırı festivalenä bagışlangan konsert G.Tukaynıñ «Tugan tel» belän tögällände. Zalda utırgan tamaşaçınıñ professional yugarılıktagı tavışlarga zarıkkanı sizelep tora. Çın moñga susagan tatar tamaşaçısı cır tögällängäç tä taralaşırga aşıkmadı.
Konsert başında alıp baruçı tatarnıñ moñı barmı digänräk sorau kuygan ide. Sorauga cavap tabıldı. Ul bar, ul yaşi!
Diñgez rizıkları kıymmätlänerme?
Agımdagı elnıñ 1 aprelennän Rossiyadä diñgez rizıkların satuga taläplär arttı. Produksiya öslegendäge boz katlamı xäzer anıñ massasınıñ 7 prosenttan kimräk öleşen genä alıp torırga tieş. Elek bu san – 20-30 prosent, aerım oçraklarda – 50 prosentnı da täşkil itä ide. Çit illärdä, äytik, Almaniyadä, Braziliyadä, azık-tölektä boz katlamı 20 prosentka kadär röxsät itelä.
Bezdä isä xalık öçen digäne dä kayçak kiresençä bulıp çıga. Rospotrebnadzor täkdim itkän üzgäreşlär diñgez rizıkları bazarında defisitka, dimäk, bäyaseneñ artuına kitereräçäk. Çönki kibetlär taläplärgä turı kilmägän balık, krivetkalardan baş tarta, şuña kürä, küpläp satuçılar bozlanmaganın kibetlärgä kıymmäträkkä sata.
Ekspertlar xäzer balıknıñ 15-20 prosentka kıybatrak torasın farazlıy. Çönki uzgan el boz mikdarınıñ 20-30 prosentka kadär töşerelüen taläp itkäç, diñgez rizıklarına bäya 30 prosentka öskä sikergän ide.
Kırlayda Tukay avılı tözeläçäk
Tatarstannıñ Arça rayonındagı Kırlay avılında urnaşkan Gabdulla Tukay muzee - şagıyrneñ iñ matur muzeylarınnan berse. Tizdän muzey yanında turistlar öçen iske tatar avılı barlıkka kiläçäk. Muzey direktorı Tälgat Gomärov xäbär itkänçä, Kırlay avılındagı kül tiräsendä büränädän unöç yort kalkıp çıgaçak, alarnıñ öçesen inde bıel, kar erep, cir açılgaç, kütäräçäklär.
"Tukay zamanındagı tatar avılı muzeynıñ ber öleşe bulaçak, - dip añlata Tälgat Gomärov. - Ul yortlarnıñ işegaldında munça, koş-kort häm mal-tuar alaçıkları korılaçak, yaşelçä bakçaları üsäçäk, cil häm su tegermännäre, çäyxanä eşläp toraçak. Kırlayga kilgän turistlar bu yortlarda vakıtlıça tuktalıp, üzlären elekke zamannardagı tatar avılında yaşägän kebek xis itä alaçak. Şunda uk alarnı yaña saugan söt, yaña peşkän ikmäk belän sıylayaçaklar". Gektar yarım cirdä Tukay çorındagı tatar avılı proektı maketın Kazannan arxitektor R.Bilyalov icat törkeme yasagan, tözü eşlären isä cavaplılıgı çiklängän "Moy gorod" oeşması başkaraçak.
Kırlay avılındagı G.Tukay Däülät ädäbi-memorial muzey-kompleksı 2007 eldan munisipal karamaktan respublika finanslavına küçte. Bügenge köndä Kırlaydagı G.Tukaynıñ icat häm tormış yulına bagışlangan töp ekspozisiya urnaşkan agaç muzey binasınıñ ikençe katında remont bara. Muzey direktorı anı şuşı könnärdä, Tukaynıñ tugan könenä tämamlarga tırışabız, di.
Kırlayda Tukaynıñ tugan könenä bagışlangan bäyräm, gadättägeçä, Kazanda 26 apreldä Şigriyat bäyräme uzgannan soñ - 27 apreldä oeştırılır dip kötelä. Bu köngä muzey xezmätkärläre "Kırlayda kunakta" dip isemlängän spektakl kuyarga äzerlänä. Eçtälegendä G.Tukay çorın häm bügenge könne berläştergän bu tamaşanı annan soñ ike ay dävamında muzey kunaklarına täkdim itäçäklär.
Tälgat Gomärov süzlärençä, Kırlay muzeena igtibar soñgı ellarda şaktıy artkan. "Aena bezgä xäzer meñ yarım keşe kilä, muzey xezmätkärläre kış könnärendä dä tik yatmıy, küçmä kürgäzmälär belän Tatarstan rayonnarına çıgabız, - di muzey direktorı. Bıel Tukay tugan könen bäyräm itkändä Kırlayda 5 keşegä isäplängän zur bulmagan kunakxanä açu tantanası da kötelä. "Tukay muzeen ayakka bastırırga Arça rayonınıñ Şuşmabaş avılı egetläre - rayonnıñ avıl xucalıgı tarmagında köç kuyuçı investorlarnıñ berse - "Servis-Agro" cämgıyate citäkçeläre Gabdelxäy häm Gabdelfät Kärimovlar yardäm kürsätä, - dip assızıklıy Tälgat Gomärov. - Kayçan nindi genä sorau belän kilsäñ dä, alar kire borıp cibärmi, xällärennän kilgänçä bulışalar". Kunakxanäne dä menä alar tözegän ikän. Avılda 200 häm 60 keşelek zalları bulgan "Şüräle" kafesı eşläven, Mädäniyat yortı tulısınça remontlanuın da äytergä kiräk.
Kırlaydagı muzey kompleksına kergän Sägdi abzıy yortı yanında ike katlı agaç yort şulay uk xäzer üzenä kürä ber "eksponat" bulıp tora. Äxmätxan bay yortı dip atalgan bu binada Tukay zamanındagı tatar bae yortı küreneşe torgızıla. Älege vakıtta muzey xezmätkärläre anıñ ekspozisiyasen tulılandıru belän mäşgul.
Tälgat Gomärov Gabdulla Tukaynıñ tugan avılı - Kuşlavıç avılındagı Tukaevlar muzey-yortında da zur remont eşläre baruın äytä. Tukaevlar muzey-yortında yaña ekspozisiya kuelaçak. Xäzer isä muzey işegaldında borıngı kelät, munça kebek korılmalar tözelgän.
Şüräle , Su anası - Kazanda!
Tatarnıñ böek şagıyre Gabdulla Tukay icatı törle millät väkillären dulkınlandıra häm soklandıra. Bıel şagıyrneñ olug yubiley uñaennan bik küp bäyräm çaraları oeştırıla. Şagıyrneñ 125 ellıgın karşılaganda, Tatar däülät “Äkiyat” kurçak teatrı här eldagıça Tukayga bagışlangan spektakllär atnalıgı iglan itte, dip xebär itälär “Äkiyat”tän. Teatr kollektivı yaş tamaşaçılarnı klassik yazuçılarıbıznıñ balalar öçen yazılgan äsärläre belän tanıştıruga zur igtibar birä.
20-24 aprel könnärendä näni tamaşaçılarga tatar telendä spektakllär kürsäteläçäk. Teatr säxnäsendä: “Su anası” (G.Tukay, Z.Xösniyar inssenirovkası), “I, kızık Şüräle!..” (G.Zäynaşeva), “Käkrüşkä” (R.Xaris), “Sertotmas ürdäk” (A.Aliş), ädipneñ biografiyasenä nigezlänep yazılgan “Apuşnıñ tılsımlı töşläre” (R.Boxaraev) täkdim iteläçäk. Bu äkiyat tamaşaçı tarafınnan yaratıp kabul itelde häm bügenge köndä repertuarda üzeneñ laeklı urının biläp tora, di teatr citäkçelege. Älege säxnä äsärläre mäktäplärdä, başka töbäklärdä gastrollärgä çıkkan vakıtta da täkdim itelä. Spektakllärdä – Tatarstannıñ xalık artistı Rämziya Fäyzullina, Tatarstannıñ atkazangan artistları Yuriy Çuktiev, Rişat Gıyzdätullin, Gölnur Gabdraxmanova; artistlar Mars Gayfullin, Miläüşä Fäyzraxmanova katnaşa.
Balalar äkiyat geroyları aşa tatar xalkınıñ goref-gadätläre, yolaları belän tanışa. Şulay uk spektakldä milli moñnarıbız yañgırıy. Matur kurçaklar, därtle biyulär, mavıktırgıç kızıklı vakıygalar, yaş tamaşaçını da, ölkännärne dä bitaraf kaldırmıy.
“Äkiyat” kurçak teatrı näni tamaşaçılarnı härvakıt küñelle syurprizlar belän söenderep tora. Balalar öçen şul könnärdä teatr säxnäsendä Tukay premiyase laureatları Gäräy Räxim, Räşid Kälimullin, Rinat Xaris kebek talantlı şäxeslär çıgış yasayaçak.
Xalıknıñmı xokukka xakı yuk?
Professor Xatıyp abıy Miñnegulov Tukaynıñ älege şigri soravı bügen yanä aktual dip sanıy. Kazanda Tukay muzeenda uzgan çirattagı çara şagıyrneñ törki dönyadagı urınına bagışlangan ide. Märtäbäle kunaklarnıñ çıgışı nigezdä şul temaga buldı. Ämma başkalardan aermalı bularak, Xatıyp Miñnegulov süzen törkilärdän tügel, ä ruslardan başladı häm Tukaynıñ millätlär turındagı "Olug yubiley mönäsäbäte belän xalık ömidläre" digän şigıren iskä töşerep tämamladı da.
Tanılgan galimebez küptän tügel Tatarstan Yazuçılar berlege üteneçe buença üzäk matbugatka Tukay turında “Geniy tatarskoy poezii” digän mäkalä yazgan. Yazmanı “Literaturnaya gazeta” ga cibärgännär. Berniçä kön elek gazettan şaltıratkannar ikän. Xatıyp abıy şul şaltıratuga igtibar yunältte. “Anna isemle kız: “Menä sez, Tolstoy ülgännän soñ yazılgan Tukaynıñ märsiyasen kitergänsez. Tukay di 13 nçe elnı ülgän, ul kayan, niçek Maksim Gorkiy, Merejkovskiy häm başkalarnı belgän” - dip aptırap soradı. “Mäbäräk täsbix özelde” digän märsiyasennän tärcemä birgän idem. Anda Tukay Tolstoynı bik zurlıy. Tolstoy vafatı Maksim Gorkiy, Potapenko, Kuprin, Sologub, Merejkovskiy häm başkalar öçen zur kaygı bulgannı sanıy. Tukaebız rus yazuçılarınıñ da icatların yaxşı belgän dip añlattım. Monıñ belän ni äytäsem kilä? Bezneñ tatar tormışı, Tukaynıñ eşçänlege belän tanış bulmagan keşelär anı tatar cirlegendä genä, üz kısalarında gına üskän dip küz aldına kiterä. Ä bit çınlıkta, Tukay üzebezneñ 1000 ellık ädäbiyatıbız ruxi kazanışların gına tügel, şärık, rus, garäp ädäbi kazanışların da mul üzläştergän, icadi faydalangan, kiräk ikän yarışıp ta yazgan. Tukaynı törki dönyada üze isän vakıtta uk zur şagıyr, böek, dahi zat räveşendä kabul itkännär häm alar üseşenä Tukay zur yogıntı yasagan”, - dide ul.
Annarı galim tarixnı, üz xatirälären barlap uzdı: “Soñgı ellarda menä tatar, menä kazax, äzerbaycan, törek dip aerabız. Elekkege tarixta alar arasında aermalılıkka karaganda gomumilek köçle ikänne küräseñ. Üzara aralaşkannar, törle küçeşlär bulgan. Urtak möselman dini kıymmätläre buluı gayat möhim rol uynagan. Elek-elektän bezneñ äbi-babalarıbız garäp, farsı avtorların originalda ukıgan. Ä inde gosmanlı, üzbäk, äzerbaycan, uygurlarnı äytäse dä yuk. Alar bit soñgı vakıtta gına tärcemä itelä başlıy.
Tukay ukıgan kitaplarnı ber ük vakıtta garäplär dä, äzerbaycannar da häm başkalar da ukıy. Tukay üzeneñ icatında, yazgannarında tatarlarnıkın gına tügel, gomumän, menä şuşı möselman – törki dönyaga xas bulgan uy-omtılışlarnı, niyatlärne dä, insani kıymmätlärne dä birä.
Taşkent, Alma –ata, Baku, Törkiya yaklarında şaktıy yörgänem bar. Sovet çorında Taşkentka yaki Sämarkandka kilseñ, “Nugay tugan, min siña Tukaynı ukıym äle”, - dip söyläp kitälär ide. 97 elda Alma-ataga bargaç şagıyrlär äyländerep aldılar da yarışa-yarışa Tukaynı söyli başladılar”.
Tukaynıñ törki dönyada üze isän çakta uk bik yaşli tanıluı xakında citkergäç, Gosman abıy bügenge köngä kadär anıñ böeklegenä yakınaya algan kaläm iyase bulmau turında äytte. Bu uñaydan Sibgat Xäkimneñ: “Tukay şigırlären malay vakıtta gına yazgan. 27 yaştä kitep bargan. Annan soñ bez inde alga bardık kebek. Läkin Tukay haman bezdän alda bara”, -digän süzlären iskä töşerde.
Galim fikerençä, Tukay turında söylibez, anı kütäräbez ikän, bu ber ük vakıtta Isxakıynı da, Gafurinı da häm başkalarnı da zurlau, bu telebezne, tarixıbıznı, milli asılıbıznı da zurlau bulıp tora.
“Bez Tukay aldan barsın öçen anı ukırga, yaş buınga citkerergä, balalarnı milli itep tärbiyalärgä burıçlıbız. Tatarga üzeneñ möstäkıyl däüläte bulmagaç genosid säyasäte yanıy häm Tukay şigırläre bezneñ xalıkka ışanıç birgän. Tukay üz çorında da xalıknıñ moñ-zarların birgän berençe şagıyr bulgan häm xäzer dä ul bezneñ belän.
Bez sugışta yulbarıstan köçlebez,
Bez tınıçta attan artık eşlibez.
Şul xalıknıñmı xokukka xakkı yuk? – di ul mäglüm şigırendä.
Bu süzlär tatar mäktäpläre, matbugat organnarı öçen köräş bargan vakıtta Tukay zamanına karaganda da aktualräk yañgırıy”, - dide möxtäräm galimebez.
Salix Säydaşev turında yaña kitap çıktı
Yaña kitapnıñ avtorı - pedagogika fännäre doktorı, sängat fännäre kandidatı, professor Färidä Sälitova, dip xäbär itälär Intertat.ru gazetasına. Ul üzeneñ fänni xezmätlärendä Salix agaga bagışlagan bik küp mäkalälär yazgan şäxes.
Älege kitapta avtornıñ fänni tikşerenülär näticäse dä çagılış tapkan. Xäzerge zaman tatar muzıkasına nigez salgan, tatarnıñ böek kompozitorı Salix Säydäşev turındagı älege kitap sängat belgeçlär öçen dä, kiñ katlam ukuçıga da kızıklı bulaçak. Arxiv materialları, kompozitornıñ zamandaşları, muzıka belgeçläreneñ tikşerenü näticäläre — barısı da yaña basmada urın algan.
Tukay elında – Tukaynıñ ike akademik tomı
Gabdulla Tukaynıñ äsärlären tuplagan akademik tomlıklar inde erak sovet çorında - 1985–1986 ellarda uk bastırılgan ide. Ul çakta böek tatar şagıyreneñ öyränçek şigırlären, yalkınlı şagıyr bulıp tanıtkan kabatlanmas äsärlären, XX gasır başında tatar telle matbugat bitlärendä çıkkan publisistik yazmaların, mäkalälären, zamandaşlarına häm tugannarına yazgan xatların tuplagan 5 tomlık dönya kürde.
Yaña zaman taläplärenä cavap birerlek itep, kayçandır senzura aşa ütmägän añlatmalar belän baetılgan G.Tukaynıñ akademik tomnarın yañartıp bastıru turında tatar galimnäre inde küptännän xıyallana. Kazanda G.Ibrahimov isemendäge Tel, ädäbiyat häm sängat institutında ber törkem galimnär akademik basma östendä eşne äle dä dävam itä. Institutnıñ tekstologiya bülege mödire, filologiya fännäre doktorı Zöfär Rämiev xäbär itkänçä, bıel, Gabdulla Tukaynıñ tuuına 125 el tulgan elda, yaña akademik basmanıñ ike tomı dönya küräçäk. Barlıgı isä ul sigez tomnan toraçak.
Ästerxanda bulaçak Tukay häykäle urınına taş kuelaçak
26 apreldä Ästerxan ölkäsendä gomer kiçerüçe tatarlar şagıyr Gabdulla Tukaynıñ tugan könen – 125 ellıgın zurlap bäyräm itäçäklär. Bıelgı yubiley elı Ästerxan öçen aeruça möhim vakıygalar belän istä kalaçak. 26 apreldä biredä Gabdulla Tukay häykäle bulaçak urınga taş kuelaçak. Cirle xakimiyat rizalıgı belän Tukay häykälen şähärneñ Admiral Naximov häm Aleksandrov uramnarı kiseleşendäge bakçaga kuyarga telilär.
Xäzerge vakıtta Ästerxan ölkäse Däülät Duması deputatı, ölkäneñ “Duslık” tatar milli cämgıyate räise Änvär Almaev citäkçelegendä ber törkem tatarlar häykälneñ proektın raslatıp, eskiz yasatu häm anı koyu eşläre belän mäşgul.
Gabdulla Tukay Ästerxanga 1911 elnıñ yazında kilgän. Biredä anı tatarlar bik cılı karşı alıp, kunak itkännär. Ästerxanga säfäre turında Tukay istäleklär dä yazıp kaldırgan.
Ästerxannıñ “Idel” gazetı baş möxärrire Näfisä Xämidullina xäbär itkänçä, G.Tukay tugan könendä şähärdä fänni–gamäli konferensiya uzaçak häm 6–17 yaşkäçä balalar arasında “I kaläm!” dip atalgan sängatle uku bäygesenä näticä yasalaçak. Gabdulla Tukay şigırlären iñ matur itep söyläüçe mäktäp ukuçıları bulaçak häykäl urınında oeştırıluçı şigri mitingta çıgış yasayaçak.
Xäzerge vakıtta Ästerxan ölkäse Däülät Duması deputatı, ölkäneñ “Duslık” tatar milli cämgıyate räise Änvär Almaev citäkçelegendä ber törkem tatarlar häykälneñ proektın raslatıp, eskiz yasatu häm anı koyu eşläre belän mäşgul.
Gabdulla Tukay Ästerxanga 1911 elnıñ yazında kilgän. Biredä anı tatarlar bik cılı karşı alıp, kunak itkännär. Ästerxanga säfäre turında Tukay istäleklär dä yazıp kaldırgan.
Ästerxannıñ “Idel” gazetı baş möxärrire Näfisä Xämidullina xäbär itkänçä, G.Tukay tugan könendä şähärdä fänni–gamäli konferensiya uzaçak häm 6–17 yaşkäçä balalar arasında “I kaläm!” dip atalgan sängatle uku bäygesenä näticä yasalaçak. Gabdulla Tukay şigırlären iñ matur itep söyläüçe mäktäp ukuçıları bulaçak häykäl urınında oeştırıluçı şigri mitingta çıgış yasayaçak.
Cännät Sergey Markus: «Tatar telen onıtırga, satırga yaramıy...»
Başkalada yaşäüşe 600 ata-ananıñ cıelışıp citäkçelekkä xat yazuı küplärne bitaraf kaldırmadı. Bu uñaydan yazılgan xatlar äle dä Intertat.ru redaksiyasenä kilä tora. Tanılgan kulturolog Cännät Sergey Markus fikerlären dä sezgä täkdim itäbez.
Kazanda yaşäüçe ata-analarnıñ Tatarstan mäktäplärendä tatar tele däreslären kimetüne sorap Rossiya Mägarif häm fän ministrlıgına xat yazuın belgäç, bik nık borçıldım. Tatarstannıñ xalık yazuçısı, Tatarstan Däülät Sovetı deputatı Tufan Miñnullin moña karata üz fikeren belderep, «üz xalkıñ östennän donos yazu — xalkıña xıyanät itü», dide. Kırıs, ämma gadel fiker. Ul ata-analarnı älege gamälne kılırga etärüçe säbäp turında da äytte: «Rossiya Däülät Duması aşa kabul itelgän varvarlarça zakon — 309nçı federal zakon Rossiyadä yaşäüçe törle millät xalıklarına karşı kabul itelgän växşilär zakonı».
Morza Korbangali Yunısov, üz çiratında, bezgä — rossiyalelärgä Kazaxstannı, beryulı kazax, rus häm ingliz tellären öyränüne algı sörüçe däülätne ürnäk il itep kürsätä. Ul üzeneñ çıgışın «Tatar tele kemgä kiräk?», dip isemläde. Bu sorauga kultorolog häm şagıyr bularak, cavap birergä röxsät itegez.
Berençedän, tatar tele böten tatar xalkına kiräk. Ata häm ana tele — millät totkası, ul tarixi xäterne şuşı buın aşa şuşı uk buınga tapşıru ısulı. Telne saklap, anı üz balalarına citkerü mömkinlegendä şiklänüçelärgä 20nçe gasırnıñ böek nemes fälsäfäçese Martin Xaydeggernıñ tel fälsäfäse turında äytkän süzlären ukırga kiñäş itäm. Anıñ: «Tel — yaşäeş yortı» digän bik tä tanılgan süzläre bilgele. Tel bulmasa, millätneñ yaşäeşe dä yuk. Ä tatarnıñ yukka çıguın kemnär teli?... Barı tik ksenofoblar gına.
Ikençedän, tatar tele böten dönyaga kiräk! Bu ber dä arttıru tügel, dörese şul. Eş şunda, här tel — keşeneñ baş mie aşa dönyanı çagıldıruçı unikal sistema. Telneñ barlık üzençälekläre, anıñ süzlek zapası, sinktaksisı, fonetikası — bolar barısı da tanıp-belü çaraları. Ingliz telendä bulmagan närsä suaxilida, farsıda bulmagan närsä törektä bar...bu isemlek iksez-çiksez. Berär telneñ yukka çıguı gnoseologiya öçen zur yugaltu bulaçak. Bu xäl keşelek sivilizasiyasenä tiskäre yogıntı yasayaçak. Näticä ber — keşe nikadär kübräk tel belsä, anıñ dönyaga karaşı da şulkadär näticäle häm icadi bulaçak. Şundıy baş mie bulgan keşelär genä üsä ala. Şulay itep, dönya telläre gailäsendä tatar teleneñ urını zur, tatar tele, hiçşiksez, kiräk, annan başka añnıñ yaşäeşe mägnäsez.
Ildar xäzrät Şämsetdinov: Avıl imamnarı “nevidimka”
Küp mäçetlär işegendä yozaklar elenep tormas ide... Ägär dä avıl imamnarına tieşle matdi yardäm bulsa. Tatar Tumbarlısı avılı imam-xatıybı Ildar xäzrät Şämsetdinov änä şundıy fikerdä.
Tatarstan möselmannarı Diniya näzaräteneñ räsmi saytında çıkkan yazmasında mondıy yullar bar: “Ber şäkerttän soradım: “Nigä sin avılga barırga häm Islamnı kütärergä telämiseñ?- dip. Ul miña: “Anda üseş yuk. Avıl imamı bulgançı min şähär mäçetendä işegaldı seberäm. Mögaen, mine monda kürerlär häm eş birerlär”. Anıñ cavabı belän kileşmiçä: “Sez tändäge parazitlar kebek, ellar dävamında belem alasız, sez belemle häm Allah süzen taratuçılar bulsın häm cännättä urın taba alsın öçen küpme çıgım totıla, ä üzegezdzge kıymmätle belemne üteräsez!” -didem. Kızganıç, ämma bu fakt. Ägär dä bu akçalar avıl imamnarına yullansa, mögaen, bez mäçetlär küplege belän tügel, ä sıyfat belän maktanır idek. Häm bik küp mäçetlär işegendä yozaklar elenep tormas ide. Avıl imamnarı “nevidimka” kebek”.
Çınnanda, alar turında mäçet açılganda, saylauga çakırsalar häm mäxällägä yörüçe berärse zarlansa gına iskä töşerälär tügelme?!
Ildar xäzrät imamnar safı könnän-kön kimügä borçıla. Alar 15-20 el bu urında eşläp märxüm bulalar, çönki kübese ölkän yaştäge keşelär. Ä yaşlär alarga almaşka kilergä aşıkmıy. Moñar matdi yaktan nık bulmau da säbäp, küräseñ.
Şuña da Ildar xäzrät Şämsetdinov imamnarnıñ matdi xäle turındagı problemanı kütärä. Häm buproblema Diniya näzaräteneñ iñ avırtkan urını dip sanıy. “Avılda sädakaga ömet itärgä kiräkmi, ul kommunal xezmätlärne tülärgä köçkä citä. Bik küp avıl imamnarı sosial yaktan yaklanmagan, minimal xezmät xakı da almıylar. Bez, üzebezneñ kimçeleklärebez, ictıyaclarıbız bulgan keşelär, gailälärebez bar, nigezdä, alar küp balalılar, häm bez Allah öçen cämgıyatebezgä fayda kiterergä dip xezmät itäbez”,- di ul.
Kazanda Evropa Xartiyase turında fikerläşäçäklär
Tatar federal milli-mädäni avtonomiyase, Evropa Sovetı häm Rossiyaneñ Töbäklär üseşe ministrlıgı 2011 elnıñ 28-30 aprelendä Kazan şähärendä Töbäk yaki azçılık telläre turındagı Evropa Xartiyase buença mäglümati seminar ütkärä. Çarada Rossiya häm çit ildän kilgän Evropa Sovetı ekspertları, Rossiya Töbäklär üseşe ministrlıgı väkilläre, Rossiyaneñ törle töbäklärennän tatar tele belgeçläre, galimnär, fän eşlekleläre katnaşaçak.
Töbäk yaki azçılık telläre turındagı Evropa Xartiyase 1992 elnıñ 5 noyabrendä Strasburgta kabul itelgän. 1992 elda Rossiya Xartiyane imzaladı (Rossiya prezidentınıñ 2001 elnıñ 22 fevralendä kabul itelgän 90nçı kararı). Xartiya nigezendä ilneñ törle töbäklärendä yaşäüçelärneñ tugan tellären saklap kalu, üsterü buença zur eş başkarılırga tieş. Läkin älegä Xartiya Rossiya Federasiyasendä ratifikasiyalänmägän. Çönki dokumentnı niçek bar, şulay kabul itkän oçrakta küp törle millät väkilläre yaşägän Rossiyadä böten azçılık tellärenä dä berdäy igtibar kürsätü mömkin bulmayaçak. Şuña kürä eş berniçä etapta dävam itäçäk. Bügen Evropa Sovetı ekspertları Rossiyadäge millätlär üzençälegen tikşerä. Alar ilneñ törle töbäklärendä bulıp, törle millät väkilläreneñ tormış-könküreşe, problemaları belän tanışırga ölgergän inde. Çirattagı utırışnı ütkärü urını itep alar Tatarstannı saylagan.
Kazandagı seminarnı Tatar federal milli-mädäni avtonomiyase oeştıra. Avtonomiya Sovetı Räise, Rossiya Däülät Duması deputatı Ildar Gıylmetdinov süzlärençä: «Töbäk yaki azçılık telläre turındagı Evropa Xartiyase Rossiyadä yaşäüçe barlık millät väkilläre öçen dä bik möhim dokument. Xartiyane ratifikasiyaläü bügenge şartlarda tugan telne saklau, öyränü, üsterü minimumınıñ garantiyase bulaçak».
Şunısın da bilgeläp ütärgä kiräk: Tatar federal avtonomiyase töbäklärdä tatar telen saklau, taratu buença külämle eş alıp bara. Avtonomiyaneñ eşe federal yugarılıkta da bäyalänä. Monıñ çirattagı kürsätkeçe – TFMMA Sovetı Räise I.Gıylmetdinovnıñ Xartiyane tormışka aşıru buença tözelgän «Rossiyadäge milli azçılık: tellärne, mädäniyatne, MMÇnı häm grajdanlık cämgıyaten üsterü» dip atalgan Berdäm Programmanıñ citäkçelek komitetına kertelüe.
Çaralar 28 apreldä Evropa Xartiyase buença mäglümati seminar belän başlanıp kitäçäk, dip xäbär itä Intertat.ru gazetasına avtonomiya väkilläre. Anda Rossiç Töbäklär üseşe ministrlıgınıñ milli azçılıklarnıñ xokukın yaklau buença eşçänlege, Xartiyane tormışka aşıru yulları, älege dokumentnı kabul itkän çit illär täcribäse turında söyläşener dip kötelä.
Seminardan soñ Tatar federal avtonomiyase kiñ cämägatçelekkä «Küñelem tele» proektın täkdim itäçäk. Älege proekt berniçä öleştän tora. Anıñ iñ külämlese – tatar telen öyränergä teläüçelär öçen ukıtu komplektı näşer itü. Komplekt 2 öleştän tora: tatar tele däreslege häm audiokurs. Seminarda çit töbäklärdän kilgän tatar tele belgeçlären älege däreslekne ukıtu prosessında kullanırga öyrätäçäklär. Çaradan soñ komplekt Rossiya töbäklärendäge tatar kitapxanälärenä, milli-mädäni üzäklärgä öläşenäçäk.
29 apreldä isä Evropa Sovetı ekspertlarınıñ eşçe törkeme üzeneñ 5nçe utırışın ütkäräçäk. Älege utırışta Rossiyadäge azçılık telläreneñ xokukıy statusı, Xartiyane tormışka aşırunıñ finans yagı turında fiker alışınır, dip kötelä.
Şulay uk kunaklar G.Tukaynıñ tuuına 125 tuluga bagışlangan Tugan tel forumında da katnaşaçaklar.
Yaşlärne borıngı Kazan kızıksındıra
9 apreldä V.I.Lenin muzey-yortında yaş arxitektor-grafik Anna Faruxşinanıñ «Anna muzeyda» digän kürgäzmäse täkdim iteläçäk. «Anna muzeyda» — avtornıñ berençe şäxsi kürgäzmäse. Ul «Yoldız tuganda» digän proekt uñaennan oeştırıla, dip xäbär itälär Intertat.ru gazetasına.
A.Faruxşina Kazan däülät arxitektura–tözeleş universitetı studentı. Yaş buluına da karamastan, berençe professional kıyu adımnarın yasıy. Ul täkdim itkän xezmätlärne eşlänep betmägän dip atap bulmıy, di belgeçlär. Icatka eksperimental yunäleş belän karauçı kız rus avangard tradisiyalären dävam itüçe bularak tanıla.
Kürgäzmägä borıngı Kazan küreneşläre, arxitektur fantaziyalär, mädäni oeşmalar häm yortlarnıñ eskiz proektları, grafik räsemnär, avtornıñ barlıgı 15 xezmäte kuelgan. Mondagı xezmätlärneñ kübese diplomnar belän dä büläklänergä ölgergän ikän. Kürgäzmä muzeyda aprel azagına kadär eşliyaçäk.
2011 el — malaylar elı
Uzgan elnıñ şuşı uk vakıtı belän çagıştırganda, Kazanda gailä koruçılar häm bala tabuçılar sanı arttı. Gailä tarkatuçılar häm ülüçelär sanı isä, kiresençä, kimede. Bu — agımdagı elnıñ berençe näticäläre.
Intertat KZN.RU xäbären ukıp şunı belde: yaktı dönyaga avaz salgan narasıylar sanı 18 prosentka artkan (2010 el başında — 3697 bala, 2011 el başında — 4351 bala). Ülüçelär sanı isä 4 prosentka kimegän ( uzgan el başında — 3587, bıel 3441 keşe ülgän).
Başkalada gailä koruçılar sanı da sizelerlek räveştä artkan (2010 el başında — 1501 par, bıel — 1791 par). Aerılışuçı parlar sanı 6 prosentka kimegän (1145 häm 1083 par).
Yaña tugan balalarnıñ küpçelege — malaylar. Uzgan eldagı kebek ük bıel da malaylar kızlarga karaganda kübräk tugan (2206 malay häm 2145 kız).
Bötendönya sälamätlek köne
7 aprel — Bötendönya sälamätlek köne. Ul Bötendönya sälamätlek saklau oeşması tarafınnan bilgelände häm 1948 eldan birle bilgeläp ütelä. Sälamätlek köne el saen törle temalarga bagışlana häm şul yunäleştä kızıklı, faydalı çaralar başkarıla. Äytik, 2010 elda Bötendönya sälamätlek köne urbanizasiya häm sälamätlek temasına bagışlandı. Ul vakıtta barlık şähärlärdä xalıknıñ sälamätlegen yaxşırtu maksatınnan törle çaralar ütkärelde.
Sälamätlek saklau ministrlıgında Intertat.ru jurnalistına xäbär itelgänçä, bıel Bötendönya sälamätlek köne mikroblarga karşı köräşüçe preparatlar täesirenä birelmäügä bagışlana.
Bez teläsä kaysı avırularnı, şul isäptän VIÇ/SPIDnı dävalıy aluçı darular bulgan zamanda yaşibez. Bötendönya sälamätlek saklau oeşması şuşı darularnı kiläçäk buınga citkerü buença maxsus proekt başkarırga niyatli.
Kosovo prezidentı xatın-kız bulaçak
Yakın arada Kosovonıñ yaña prezidentı itep xatın-kız saylana ala. Süz älege ilneñ polisiya general direktorı urınbasarı Atifeta Yaxyaga turında bara. Bu xakta Priştinada jurnalistlarga respublikanıñ premer-ministrı Xaşim Taçi belderde.
Taçi süzlärenä karaganda, Kosovonıñ Demokratik berlege partiyase räise Isa Mostafa, ilneñ elekkege prezidentı Bedjet Pakolli, Amerika Kuşma ştatları ilçese Kristofer Dell häm Xaşim Taçi üze Yaxyaganı Kosovo prezidentına kandidat itü turındagı kileşkän. Bu inde Kosovo respublikasınıñ çirattagı prezidentı bulıp Atifeta Yaxyaga saylana digän süz, çönki prezidentnı ilneñ parlament deputatları saylıy. Yaña prezident üz vazifasın 6-9 ay başkarırga mömkin.
Monnan tış, söyläşülär vakıtında yakın arada Kosovoda konstitusion reforma uzdırılaçagı, anıñ näticäsendä ilneñ prezidentı turı tavış birü yulı belän saylanaçak, digän karar kabul itelgän. Şulay itep, ilneñ premer-ministrı Xaşim Taçi fikerençä, Kosovo yaña säyasi kriziska kerep kitmägän.
Äytep kitik, Kosovonıñ elekkege prezidentı Bedjet Pakollinıñ saylanuı ilneñ Konstitusion mäxkamäse tarafınnan kanunsız dip tabılgan ide. Älege karardan soñ Pakollinıñ vazifaları vakıtınnan alda tuktatıldı.
Universiada investorı gadi xalık arasında!
“Bank Kazani” Tatarstan xalkına üzençälekle kertem täkdim itä. “Universiada” dip atala torgan kertem härkemgä 2013 elda uzaçak dönyaküläm vakıyganıñ investorı bulu mömkinlege aça. Annan kergän akça uennar korılmaları tözeleşenä totılaçak.
Bilgele ki, älege kertem öç elga karala. Minimal summa - 5 meñ sum. Ul oçrakta berençe elnı akçagız – 8 prosentka, ikençe elnı – 9, ä öçençe elnı 10 prosentka artaçak. “Universiada” öçen bank kenägäsenä 250 meñ sumnan artıgrak kertem yasalgan ikän, här elnı summa aldagı kürsätkeçlärdän yartı prosentka kübräk sanalıp bara. Äytik, bıel ellık stavka – 8,5 prosentnı, annan 9,5 prosentnı täşkil itäçäk.
“Universiada” öçen akça salıp, anı 2013 elnıñ iyunenä kadär akça kire alınmasa, bu klientka bank “Universiada investorı” digän gramota birergä vägdä itä. Kertem agımdagı elnıñ 1 iyunenä kadär açılgan häm şulay uk Universiada ütäse elga kadär saklangan ikän, isäp sçetı xucasına studentlar uennarınıñ berär çarasına bilet birelä.
Röstäm Miñnexanov: "Cäyge tözeleşkä äzerlänik"
2012 elda tözüçelärne kübräk Kazannıñ könbatış rayonnarında küräçäkbez. Kiläse elga yortlar salu planı buença yaña obektlarnıñ şaktıe Yudino, Severnıy, Zalesnıy bistälärendä safka basaçak. Moña kadär äle vakıt bulsa da, äzerlek eşlänergä totınırga vakıt.
Tatarstannıñ tözeleş, arxitektura häm torak-kommunal xucalıgı ministrı Irek Fäyzullin süzlärenä karaganda, 2012 elda torak tözeleşe küläme bıelgıdan kimräk bulmayaçak. Şuña Tatarstan rayonnarı başlıkları inde bügen ük yort salınası uçastokların bülep alu, injener çeltär ütkärü, alarga taba yullar tözüne kaygırtırga tieş.
Ä agımdagı elga kilgändä, respublikada bügen 546 meñ kvadrat metr torak safka bastırılgan. Bu – ellık plannıñ 23 prosentı, küläme buença 2010 elgı kürsätkeçlärdän 2 prosentka kübräk. Yaxşı näticälärne Älki, Apas, Balık Bistäse, Kaybıç, Piträç, Bua rayonnarı tözüçeläreneñ tırışlıgı birgän.
Sosial ipoteka programması bıel 22 prosentka ütälgän. Obektlar tözeleşeneñ 63 prosentı finanslangan. Bu eşlär, nigezdä, respublikabıznıñ 12 rayonında gına başkarılgan. Apas häm Aksubayda tämamlagan. Ä 19 munisipalitetta kıl da kımşatılmagan.
Tatarstan Prezidentı Röstäm Miñnexanov TR Ministrlar Kabinetında ütkärelä torgan tözeleşkä bagışlangan kiñäşmägä Mäskäüdän videoelemtä aşa çıgıp, cäy köne ciñ sızganıp yortlar salırga äzerlärnergä kuştı. Çönki iñ zur kürsätkeçlärgä näk menä ul sezonda ireşelä.
Tatarstannıñ tözeleş, arxitektura häm torak-kommunal xucalıgı ministrı Irek Fäyzullin süzlärenä karaganda, 2012 elda torak tözeleşe küläme bıelgıdan kimräk bulmayaçak. Şuña Tatarstan rayonnarı başlıkları inde bügen ük yort salınası uçastokların bülep alu, injener çeltär ütkärü, alarga taba yullar tözüne kaygırtırga tieş.
Ä agımdagı elga kilgändä, respublikada bügen 546 meñ kvadrat metr torak safka bastırılgan. Bu – ellık plannıñ 23 prosentı, küläme buença 2010 elgı kürsätkeçlärdän 2 prosentka kübräk. Yaxşı näticälärne Älki, Apas, Balık Bistäse, Kaybıç, Piträç, Bua rayonnarı tözüçeläreneñ tırışlıgı birgän.
Sosial ipoteka programması bıel 22 prosentka ütälgän. Obektlar tözeleşeneñ 63 prosentı finanslangan. Bu eşlär, nigezdä, respublikabıznıñ 12 rayonında gına başkarılgan. Apas häm Aksubayda tämamlagan. Ä 19 munisipalitetta kıl da kımşatılmagan.
Tatarstan Prezidentı Röstäm Miñnexanov TR Ministrlar Kabinetında ütkärelä torgan tözeleşkä bagışlangan kiñäşmägä Mäskäüdän videoelemtä aşa çıgıp, cäy köne ciñ sızganıp yortlar salırga äzerlärnergä kuştı. Çönki iñ zur kürsätkeçlärgä näk menä ul sezonda ireşelä.
Karri kuşılgan kabak aşı
Sumsa peşerü mäşäkatleräk eş dip, alarnı yal könenä kaldırıp tordım. Häm Yuliya Vısoskayanıñ gadi reseptına möräcägat itärgä buldım. Dimäk, karri kuşılgan kabak aşı peşeräm. Bik tämle bulıp çıktı bu aş. Sez dä, bezneñ yaratkan Intertat.ru ukuçıları, bu aşnı peşerep karagız, kabaknıñ bik tämle rizık ikänenä tagın ber kat inanırsız.
Aş öçen bezgä ni kräk bulaçak:
1 kg kabak
1 zur baş sugan
3 aş kaşıgı ak may
1 aş kaşıgı zäytün mae
1,5 l. yaşelçä bulonı yaki kaynar su
100 gr. kue söt
1 çäy kaşıgı karri
1 uç vak itep turalgan petruşka yafragı
diñgez tozı
1. Kabaknı äzerläp kuyabız: ere kisäklärgä turap, kabıgın çistartabız.
2. Zur kazannı kızdırıp, ak may häm zäytün maen salabız.
3. Ere turalgan sugannı kızgan maylar kuşımtasına salıp, ütä kürenmäle xälgä kiteräbez. Sugan peşergä genä tieş – kızdırmaska! Karri östärgä.
4. Kazanga kabaknı salıp berär minut bolgatıbrak torgannan soñ, kaynar su yaki yaşelçä bulonı salırga. Kabak peşkänçe utta totarga - 25-30 minut.
5. Äzer kabaknı blenderda izep, beraz bulon östärgä.
6. Kue söt salabız, beraz tozlıybız häm cılıtıp alabız.
Tabaklarga salgaç, petruşka sibäbez, östälgä sorı ipidän yasalgan tost kuyabız.
Aşıgız tämle bulsın!
Kesä telefonınnan söyläşer öçen elemtä kiräkmi?!
Avstraliya galimnäre kesä telefonnarı öçen Serval digän yaña caylanma uylap tapkan. Ul käräzle elemtä bulmagan urınnarda da telefonnan söyläşü, Internetka kerü mömkinlege birä.
Serval elemtä vışkasınnan kilep citä almagan signallarlarga sizger häm alarnı şaktıy erak aralardan da totıp ala. Bu texnologiyane galimnär mesh networking dip atagan. Elemtä bulmagan urında berniçä telefon üzara Wi-Fi texnologiyase aşa totaşa.
Älege caylanma tabigat hälakätlärennän zıyan kürep, elemtä yugalgan töbäklärdä faydalı. «Serval»nı telefon yaxşı totkan oçrakta da kullanırga yarıy. Çönki ul signal kilüen köçäytä, ä betep kitsä - abonentka sizdermi genä elemtä belän täemin itä. Ozaklamıy anıñ satuga çıguı kötelä.
Serval elemtä vışkasınnan kilep citä almagan signallarlarga sizger häm alarnı şaktıy erak aralardan da totıp ala. Bu texnologiyane galimnär mesh networking dip atagan. Elemtä bulmagan urında berniçä telefon üzara Wi-Fi texnologiyase aşa totaşa.
Älege caylanma tabigat hälakätlärennän zıyan kürep, elemtä yugalgan töbäklärdä faydalı. «Serval»nı telefon yaxşı totkan oçrakta da kullanırga yarıy. Çönki ul signal kilüen köçäytä, ä betep kitsä - abonentka sizdermi genä elemtä belän täemin itä. Ozaklamıy anıñ satuga çıguı kötelä.
Akça kaydan kilä?
Iptäş kızımnıñ xällären belim dip, berkön aña kagılıp çıgarga uyladım. Aldan uk kileşkänçä, anıñ fatirına kildem. Mine karşı aldı da, tizräk bülmäsenä yögerde bu. Akvarium satıp alıp, balıklar ürçetä ikän. Bügen suın alıştırıp yatuı.
«Menä bit, fatirda et-mäçe asragançı balıklar cibärgänseñ. Alar çista da, tınıçlandıra dip äytälär», - dim min moña. «Anıñ tınıçlıgın kırın yatıp televizor karaudan da tabam min, balık fen-şuy buença bäxet kiterä. Şuña baer öçen, alarnı karap torırga mäcbürmen», - di iptäşem. Nikadär tırışsa da, ber kara häm sigez altın balıgı haman ülä ikän. Ä kesäñ kalın bulsın öçen, alarga akçanı kızganmıyça, balıklar sanın 9dan kimetmäskä kiräk di.
Akvariumnı da kaya gına kuymagan, ber kitapta yazılgan dip, könyak poçmakka, ikençe fen-şuy öyrätmäsendägeçä iñ türgä urnaştırgan, läkin bu çaralar faydasız. «Ällä balıklarımnı taşlıym da, simvollar belän genä eşlim mikän. Alar uençık kına, artık karıysı da yuk.
Sörtep, çistartıp kına torırga kiräk», - di bu. Äle abaylamıy toram ikän, läbasa. Zalda televizor östendä avızına akça kapkan at başı kadär baka sını, zur savıtlar, ällä nindi obrazlar bar. Fatirnıñ başka urınnarı da mondıy galämät belän şıplap tulgan. Kayberläre täräzä töbennän, ikençeläre kuxnyada çäynek yanınnan miña şıksız kıyafätläre belän karap, eçtän salkınlı-suıklı yögertä. Krovat astında da ällä nindi isemleläre yata di. Isemnären istä kaldıru gına tügel, başımnı krovat astına tıgıp kararga da cörät itmädem.
Iñ kızıgı bolarnıñ berse dä arzan tormıy. Fen-şuy turındagı kitapları da, şul stil taläp itkänçä, altın tös belän yögertelgän, yaltırap tora torgan tışlıkta. Küz kırı belän genä soñgı bitenä sugılgan bäyasen karagan idem, bäyaseñ dä cisemenä turı kilüen añladım.
Minäytäm, sin bayım dip, bu böten akçañnı şul çit il galämätlärenä salıp betergänsen, üzeñ korı ipi aşap utırasıñ, dip iptäş kızımnı kızganıp kuydım.
Yarıy äle çäy eçärgä täm-tomnan tış salat ta algan idem. Ä inde çäy eçep algaç, iptäşem ällä fen-şuyga, ällä xalık ışanularına tugrı kalıp, tabak-savıt yugan ciremnän: «Kunakta tabık-savıt yugan keşe bu kunaknıñ böten akçasın alıp kitä. Minem bolay da akçam yuk»,- dip mine başka bülmägä kudı.
Menä siña mä, bayım dip böten akçañnı çıgarıp sal da, aşamıyça, şul öç ayaklı bakalarga tabınıp utır inde. Ul gına tügel, dustımnıñ «monda utırma», «tegendä basma», «aña alay dip äytmä, ul bötenesen işetä, kargıy ul sine» digän süzläre dä kitapta gına ukıp belgän mäcüsi zamannarnı iskä töşerde.
«Menä bit, fatirda et-mäçe asragançı balıklar cibärgänseñ. Alar çista da, tınıçlandıra dip äytälär», - dim min moña. «Anıñ tınıçlıgın kırın yatıp televizor karaudan da tabam min, balık fen-şuy buença bäxet kiterä. Şuña baer öçen, alarnı karap torırga mäcbürmen», - di iptäşem. Nikadär tırışsa da, ber kara häm sigez altın balıgı haman ülä ikän. Ä kesäñ kalın bulsın öçen, alarga akçanı kızganmıyça, balıklar sanın 9dan kimetmäskä kiräk di.
Akvariumnı da kaya gına kuymagan, ber kitapta yazılgan dip, könyak poçmakka, ikençe fen-şuy öyrätmäsendägeçä iñ türgä urnaştırgan, läkin bu çaralar faydasız. «Ällä balıklarımnı taşlıym da, simvollar belän genä eşlim mikän. Alar uençık kına, artık karıysı da yuk.
Sörtep, çistartıp kına torırga kiräk», - di bu. Äle abaylamıy toram ikän, läbasa. Zalda televizor östendä avızına akça kapkan at başı kadär baka sını, zur savıtlar, ällä nindi obrazlar bar. Fatirnıñ başka urınnarı da mondıy galämät belän şıplap tulgan. Kayberläre täräzä töbennän, ikençeläre kuxnyada çäynek yanınnan miña şıksız kıyafätläre belän karap, eçtän salkınlı-suıklı yögertä. Krovat astında da ällä nindi isemleläre yata di. Isemnären istä kaldıru gına tügel, başımnı krovat astına tıgıp kararga da cörät itmädem.
Iñ kızıgı bolarnıñ berse dä arzan tormıy. Fen-şuy turındagı kitapları da, şul stil taläp itkänçä, altın tös belän yögertelgän, yaltırap tora torgan tışlıkta. Küz kırı belän genä soñgı bitenä sugılgan bäyasen karagan idem, bäyaseñ dä cisemenä turı kilüen añladım.
Minäytäm, sin bayım dip, bu böten akçañnı şul çit il galämätlärenä salıp betergänsen, üzeñ korı ipi aşap utırasıñ, dip iptäş kızımnı kızganıp kuydım.
Yarıy äle çäy eçärgä täm-tomnan tış salat ta algan idem. Ä inde çäy eçep algaç, iptäşem ällä fen-şuyga, ällä xalık ışanularına tugrı kalıp, tabak-savıt yugan ciremnän: «Kunakta tabık-savıt yugan keşe bu kunaknıñ böten akçasın alıp kitä. Minem bolay da akçam yuk»,- dip mine başka bülmägä kudı.
Menä siña mä, bayım dip böten akçañnı çıgarıp sal da, aşamıyça, şul öç ayaklı bakalarga tabınıp utır inde. Ul gına tügel, dustımnıñ «monda utırma», «tegendä basma», «aña alay dip äytmä, ul bötenesen işetä, kargıy ul sine» digän süzläre dä kitapta gına ukıp belgän mäcüsi zamannarnı iskä töşerde.
Ford Tatarstanga kilä
6 aprel könne Tatarstan Prezidentı Röstäm Miñnexanov Mäskäüdä «Ford» häm «Sollers» kompaniyaläre top-menedjerları belän oçraştı. Oçraşu vakıtında «Alabuga» iktisadi zonasında Ford maşinaları eşläp çıgaru turında süz bardı.
Älege kompaniyaläreneñ urtak citeşterü mäydannarı Leningrad ölkäseneñ Vsevolojsk şähärendä, Çallıda häm Alabugada urnaşır dip kötelä. Konveyerlardan «Ford»nıñ ciñel häm yök maşinaları töşäçäk.
«Alabuga» zonasın tulısınça avtomobil häm aña komponentlar kompleksına ävereldermäkçe bulalar. Monıñ öçen törle illärdän investorlar cälep itelä. «Tarkya Glass Russ» kompaniyase, mäsälän, tizdän biredä avtomobil pıyalası häm közgeläre yasarga tieş. Respublikabızda Ford çıgaruga kilgändä, anıñ tögäl vakıtı kompaniya väkilläreneñ Tatarstanga kilüenä genä bilgele bulaçak.
Älege kompaniyaläreneñ urtak citeşterü mäydannarı Leningrad ölkäseneñ Vsevolojsk şähärendä, Çallıda häm Alabugada urnaşır dip kötelä. Konveyerlardan «Ford»nıñ ciñel häm yök maşinaları töşäçäk.
«Alabuga» zonasın tulısınça avtomobil häm aña komponentlar kompleksına ävereldermäkçe bulalar. Monıñ öçen törle illärdän investorlar cälep itelä. «Tarkya Glass Russ» kompaniyase, mäsälän, tizdän biredä avtomobil pıyalası häm közgeläre yasarga tieş. Respublikabızda Ford çıgaruga kilgändä, anıñ tögäl vakıtı kompaniya väkilläreneñ Tatarstanga kilüenä genä bilgele bulaçak.
«Ak bars» millät sagında
Oeşmanıñ yaşlär bülege köräş, voleybol häm futbol buença sport yarışları, prezident saylaularına bagışlangan aksiya, şähärne cıeştıru ömäse oeştırdı. Yaşlär 47 töp agaç utırtıp, Duslık alleyasına nigez saldı. Kiläçäktä bu alleya küplärneñ yaratkan yal itü häm xätta TATAR AIR PARTY ütkärü urınına ävereler dip kötelä. Süz uñaennan, TATAR PARTY YaRATAM çarası uzgan atnanıñ gacäep vakıygası buldı. Biredä Şımkent, Kızıl Orda, Taşkent, Almata, Taraza tatar yaşläre räxätlänep küñel açtı, törle bäygelärdä katnaştı.
Bez — ak-barslılar TATAR AIR PARTY kiçälären ütkäräbez, tatar yaşlären berläşteräbez, voleybol, futbol, köräş buença yarışlar, festivallär, balalar yortlarında Saban tuyları, Ästerxan, Kazan häm Finlyandiyagä säyaxätlär oeştırabız. Bez härçak xezmättäşlek itärgä, täcribä belän urtaklaşırga äzer. Bezneñ maksat – dönyada sibelep yaşäüçe tatar xalkın berläşterü, telne, mädäniyatnı, goref-gadätlärne saklap kalu.
Törkiyadä ukıysıñ kiläme?
Törkiyaneñ yugarı uku yortlarına ukırga kerü imtixanın Tatarstan başkalasında tapşırırga mömkin. Imtixanda tulı urta belemgä iya bulgan yaşlär (yaisä çıgarılış sıynıfında ukuçılar), ämma 25 yaştän dä ölkän bulmagannar katnaşa ala. Imtixan isä test räveşendä uzaçak.
Törek telen belmägän abiturientlar maxsus äzerlek büleklärendä 1 el dävamında törek telen öyränäçäk. Törkiyadä belem alaçak studentlar Törkiyaneñ däülät stipendiyase häm tulay torakta yaşäü urını belän täemin iteler dip kötelä. Törkiyagä barıp kaytu çıgımnarın isä studentlarnıñ üzlärenä kütärergä turı kiläçäk.
Imtixanda katnaşu garizaların 22 aprelgä kadär TR Mägarif häm fän ministrlıgına (45nçe kabinetka) tapşırırga kiräk. Anketanı isä 8 aprelgä kadär Törkiya Respublikasınıñ Kazandagı General konsullıgında tutıru sorala. Ul M.Gorkiy uramı, 23/27 yort adresı buença urnaşkan. Östämä mäglümatnı 299-53-10; 299-53-11 (General konsullık) yaki 292-64-86 Gäynetdinov I.G. (TR Mägarif häm fän ministrlıgı) aşa beleşergä mömkin.
www.intertat.ru
Törek telen belmägän abiturientlar maxsus äzerlek büleklärendä 1 el dävamında törek telen öyränäçäk. Törkiyadä belem alaçak studentlar Törkiyaneñ däülät stipendiyase häm tulay torakta yaşäü urını belän täemin iteler dip kötelä. Törkiyagä barıp kaytu çıgımnarın isä studentlarnıñ üzlärenä kütärergä turı kiläçäk.
Imtixanda katnaşu garizaların 22 aprelgä kadär TR Mägarif häm fän ministrlıgına (45nçe kabinetka) tapşırırga kiräk. Anketanı isä 8 aprelgä kadär Törkiya Respublikasınıñ Kazandagı General konsullıgında tutıru sorala. Ul M.Gorkiy uramı, 23/27 yort adresı buença urnaşkan. Östämä mäglümatnı 299-53-10; 299-53-11 (General konsullık) yaki 292-64-86 Gäynetdinov I.G. (TR Mägarif häm fän ministrlıgı) aşa beleşergä mömkin.
www.intertat.ru
Bolgariyadä 7 kilolı bala tugan
Şuşı könnärdä genä Bolgariyadä 7 kilogrammnan artık bala tugan. Burgas şähärendä yaşäüçe xanım tapkın ir malaynıñ bue 55 santimetr, avırlıgı 7100 gramm, dip xäbär itä «ITAR-TASS» agentlıgı. Tabiplar fikerençä, yaş balanıñ mondıy avırlıgı anıñ äniseneñ kanında şikär däräcäse artık zur (bahadir bala tabuçı ana diabet belän integeä ikän) bulu belän bäyle. Miglen digän isem algan bala karınnan operasiya yardämendä alıngan.
Äytergä kiräk, Miglen — berdänber-ber andıy bahadir malay tügel. Mäsälän, Braziliyadä ber xatın-kız 7500 grammlı bala tapkan bulgan, ä Aleyskida ber xanım 7750 gramm avırlıktagı kız balanı dönyaga kitergän. Läkin bolar da äle iñ avır balalar tügel ikän. 1955 elda Italiyadä 10 kilogrammlı bala tugan bulgan.
Xalıkara medisina standartları buença yaña tugan balanıñ normadagı avırlıgı urtaça 2600-4500 gramm täşkil itä. Läkin soñgı arada karındagı balalarnıñ biologik üseşe tizlände, di tabiplar. Şuña da, inde tuganda uk balalar eş kına urtaça kürsätkeçlärdän avırırak bulalar. Xäer, sezneñ balagıznıñ avırlıgı tuganda ällä ni zur bulmasa da, aptıramagız. Xätta 3,3 kgdan kimräk bala da yaşäeşeneñ inde ikençe aenda uk üzeneñ yaştäşlären kuıp citä.
www.intertat.ru
Äytergä kiräk, Miglen — berdänber-ber andıy bahadir malay tügel. Mäsälän, Braziliyadä ber xatın-kız 7500 grammlı bala tapkan bulgan, ä Aleyskida ber xanım 7750 gramm avırlıktagı kız balanı dönyaga kitergän. Läkin bolar da äle iñ avır balalar tügel ikän. 1955 elda Italiyadä 10 kilogrammlı bala tugan bulgan.
Xalıkara medisina standartları buença yaña tugan balanıñ normadagı avırlıgı urtaça 2600-4500 gramm täşkil itä. Läkin soñgı arada karındagı balalarnıñ biologik üseşe tizlände, di tabiplar. Şuña da, inde tuganda uk balalar eş kına urtaça kürsätkeçlärdän avırırak bulalar. Xäer, sezneñ balagıznıñ avırlıgı tuganda ällä ni zur bulmasa da, aptıramagız. Xätta 3,3 kgdan kimräk bala da yaşäeşeneñ inde ikençe aenda uk üzeneñ yaştäşlären kuıp citä.
www.intertat.ru
Namaz ukırga öyränergä ber däres citä
Monıñ öçen barı tik Kazannıñ “Änilär” mäçetenä kilergä kiräk. Soñgı 3-4 elda mondıy tör däreslär yaşlär arasında zur populyarlık kazandı. Bu yulı namazga ukırga öyrätüçe aksiyalär “Änilär” mäçetendä uzdırılaçak.
Däreslär här atnada yakşämbe könnärendä, öylä namazınnan soñ uzdırıla. Däres programması islam turında mäglümat birüdän häm namaz uku tärtipläre belän tanıştırudan gıybarät, dip yaza islam.ru saytı..
Däreslär här atnada yakşämbe könnärendä, öylä namazınnan soñ uzdırıla. Däres programması islam turında mäglümat birüdän häm namaz uku tärtipläre belän tanıştırudan gıybarät, dip yaza islam.ru saytı..
2011 elnıñ yazı — açık töslär häm näfislek
2011 elnıñ modası artık küpne taläp itmi. Yaz häm cäy kışkı modanıñ töp yunäleşlären dävam itä. Bıel modada açık, yaktı töslär, gadäti bulmagan faktura häm bizäklär (mäsälän, perforasiya), törle aksessuarlar (mäsälän, bantlar), näfis obrazlar.
Küpçelek stilistlar häm moda ölkäsendäge belgeçlär fikerençä, 2011 elnıñ yaz-cäendäge kebek yaktı, küz yavın ala torgan, näfis sezonnıñ bulganı yuk ide äle. Bıelgı sezonnıñ töp östenlekle yunäleşe — törle töslelek häm yaktılık. Kiñ palitralı töslärdän härkem üzenä oxşaganın häm kileşkänen saylap alırga mömkin. Bu törle forma häm fakturaga da kagıla. Bıelgı modanıñ tagın ber üzençälege — romantizm, formalarnıñ yomşaklıgı häm salmaklıgı. Dimäk, liniyalärneñ geometrik açıklıgı häm tögällege belän xuşlaşırga vakıt citte.
2011 elnıñ yaz-cäy sezonındagı külmäklärgä moda kışkıdan ällä ni aerılmıy. Külämle, näfis, ozın külmäklär haman da igtibar üzägendä kala. Ayak kiemenä kilgändä, älege sezonnıñ töp üzençälege bulıp törle gadäti bulmagan bizäklär tora. Şuña da, xäzer kibetlärdä kaurıylı, yasalma kübäläk, çäçäkle, xätta mexlı modellär oçratıp bula. 2011 elnıñ yaz-cäy sezonında sez ber dä şiklänmiçä ekstravagant häm küz yavın ala torgan obraz saylıy alasız.
Küpçelek stilistlar häm moda ölkäsendäge belgeçlär fikerençä, 2011 elnıñ yaz-cäendäge kebek yaktı, küz yavın ala torgan, näfis sezonnıñ bulganı yuk ide äle. Bıelgı sezonnıñ töp östenlekle yunäleşe — törle töslelek häm yaktılık. Kiñ palitralı töslärdän härkem üzenä oxşaganın häm kileşkänen saylap alırga mömkin. Bu törle forma häm fakturaga da kagıla. Bıelgı modanıñ tagın ber üzençälege — romantizm, formalarnıñ yomşaklıgı häm salmaklıgı. Dimäk, liniyalärneñ geometrik açıklıgı häm tögällege belän xuşlaşırga vakıt citte.
2011 elnıñ yaz-cäy sezonındagı külmäklärgä moda kışkıdan ällä ni aerılmıy. Külämle, näfis, ozın külmäklär haman da igtibar üzägendä kala. Ayak kiemenä kilgändä, älege sezonnıñ töp üzençälege bulıp törle gadäti bulmagan bizäklär tora. Şuña da, xäzer kibetlärdä kaurıylı, yasalma kübäläk, çäçäkle, xätta mexlı modellär oçratıp bula. 2011 elnıñ yaz-cäy sezonında sez ber dä şiklänmiçä ekstravagant häm küz yavın ala torgan obraz saylıy alasız.
Bäygedä 3 yaşleklär dä katnaştı
Yal könendä Kazannıñ “Märcäni” mäçete törle töbäklärdän, rayonnardan cıelgan balalar belän tuldı. Äle äniläre aldınnan yaña töşkän sabıylardan başlap, bälig bulır yaşkä citkän yaşüsmerlärgä kadär islam nigezläre turındagı belemnären sınarga cıelgannar. Alar 14 nçe tapkır ütkärelüçe “Söembikä señelläre häm eneläre” bäygesendä köne bue diyarlek dinebezgä kagılışlı soraularga cavap birdelär, räxätlänep aralaştılar. Bıel başka ellardan aermalı bularak, balalarga tatar din ähelläre, Gabdulla Tukay kebek böek şäxeslärebez turında da soraular äzerlängän ide. Malaylarnı, kızlarnı Ibrahim xäzrät Sabirov citäkçelegendäge jyuri bäyaläde. Bäygeneneñ töp oeştıruçısı "Möslimä" ictimagıy oeşması räise, "Mäslimä" gazetı möxärrire, xaciya Älmira apa Ädiatullina äytüenä karaganda, balalar zur äzerlek belän kilgännär. Kayber urınnarga ikeşär keşe laek buluı da şuña ber işarä. “Jyurida Islamnı yaxşı belgän Korän xafizlar. Balalarnıñ bu bäygedä katnaşuları üze ber batırlık. Alga taba da şuşılay berdäm bulıyk. Balalarnı denle itep tärbiyalärgä nasıyp bulsın”, - dide.
Bäygedä yaşkä karap 1,2,3 nçe urınnar birelüdän tış, maxsus nominasiyalär dä buldırılgan. Äytik, kızlar öçen alar dürtäü, malaylarga sigez ide. “Söembikä” büläge Samaradan kilgän 14 yaşlek Rüzilä Välievaga tapşırıldı. Malaylar arasında isä “Gabulla Tukay” digän nominasiyadä 12 yaşlek Kamil Äxmätov ciñde. Iñ bäläkäy 3-4 yaşlek katnaşuçılar da buş kalmadı - alar “Ziräk bala” isemnärenä laek buldılar.
Berençe urınnarnı aluçılar isä tübändägelär:
4-10 yaşleklär arasında - Udmurtiyadän Kamilä Gazizullina, Kazannan Äminä Şärifullina häm Baltaçtan Ayzat Färxetdinov:
11-14 yaşleklär arasında - Kazannan Söniya Soltanova, Bäräskädän Bulat Sadriev;
15-18 yaşleklär arasında - Kazannan Nailä Sabirova, Şäledän Rafil Zaripov.
www.intertat.ru
өөө
Bäygedä yaşkä karap 1,2,3 nçe urınnar birelüdän tış, maxsus nominasiyalär dä buldırılgan. Äytik, kızlar öçen alar dürtäü, malaylarga sigez ide. “Söembikä” büläge Samaradan kilgän 14 yaşlek Rüzilä Välievaga tapşırıldı. Malaylar arasında isä “Gabulla Tukay” digän nominasiyadä 12 yaşlek Kamil Äxmätov ciñde. Iñ bäläkäy 3-4 yaşlek katnaşuçılar da buş kalmadı - alar “Ziräk bala” isemnärenä laek buldılar.
Berençe urınnarnı aluçılar isä tübändägelär:
4-10 yaşleklär arasında - Udmurtiyadän Kamilä Gazizullina, Kazannan Äminä Şärifullina häm Baltaçtan Ayzat Färxetdinov:
11-14 yaşleklär arasında - Kazannan Söniya Soltanova, Bäräskädän Bulat Sadriev;
15-18 yaşleklär arasında - Kazannan Nailä Sabirova, Şäledän Rafil Zaripov.
www.intertat.ru
өөө
Gabdulla xäzrät: Kazanga barasın belgän balanıñ küzlärenä yaş tuldı...
Başkalabızga 300 dän artık çakrım eraklıktagı Samaradan 23 bala islam nigezläre turındagı belemnären sınarga dip kilde. Şularnıñ cidese “Söembikä señelläre häm eneläre” konkursında törle büläklärgä laek buldı. Samara ölkäse Kamışlı rayonı möxtäsibe Gabdulla xäzrät MÖXÄMMÄTKÄRIMOV üze cıep alıp kilgän balalar öçen bik kuansa da, bäyge xikmäte urın aluda gına tügel dip sanıy. Bez anıñ belän konkurs tämamlangaç söyläşep aldık.
- Erak aranı yakın itep kilgänsez. Yulıgız uñdımı?
- Bik tä uñdı, Allaga şöker. 23 bala alıp kildek. Iñ keçebezgä dürt yaş. Iñ ölkänebezgä - 17. Altı malay, kalgannarı kızlar. Allaga şöker, üzebezneñ rayonda zur avtobuslar bulmau säbäple Bolgarstan şähärennän avtobus yallap, märxämätle bändälär yardämendä ber kön aldan kilep cittek. Iñ berençe itep balalarıbıznı ekskursiya kıldırdık. Kol Şärif mäçetendä buldık. Menä bügen inde bik dulkınlanıp konkursta katnaştık. 23 baladan cidesenä büläk buldı. Bu bezneñ öçen bik zur şatlık. Uzgan el ber balabız urın alıp kaytkan ide. Eş urın aluda gına tügel, iñ möhime - menä balalar nikadär möselman yaştäşlären kürdelär, alar üzara tanışıp-aralaşıp kaytalar. Alarnı ber cirgä cıyu, dinebez turında kübräk belergä etärgeç yasau bik zur eş. Üzebezneñ märkäzebezne, mäçetlärne, möselmannarnıñ niçek yaşägännären kürdelär. Kazan xalkı törle millättän bulsa da üzara tatu ikänlekne toydılar.
- Bäygedä zur uñışlarga ireşü ukudan, tırışudan kilä. Samarada balalarga islam nigezlären niçek öyrätälär?
- Rayonıbızda 13 mäxällä. Şunıñ altısında yakşämbe mäktäpläre bar. Kayberläre aerım binalarga urnaşkan, kayberläre mäçetlärdä eşli. Atnaga ike kön- şimbä, yakşämbedä äti-äniläreneñ rizalıkları, üz ixtıyarları belän ukıylar. Bez inde başlangıç belem biräbez. Iñ berençe üzebezneñ garäp xäreflären, ata-babalarıbız mirasın, islam nigezlären, xäläl häm xaramnı aerırga, äxlakka öyrätäbez. Çönki bala “Ässälamügaläyküm!” - dip küreşergä, äti-änisenä xörmät kürsätergä, duslarına yaxşı mögällämädä bulırga tieş. Balalarıbıznı kiläçäktä faydalı bulsın dip tärbiyalärgä tırışabız.
- Kazanga alıp barırga alarnı saylap aldıgızmı?
- Saylıy başladık ta “Min barammı? Min barammı?” – dip sorau yaudırırga kereştelär. Arada berse kötep tora. “Sineñ dä barasıñ kiläme?”- digän idem dä başın aska iep, oyalıp kına: “Äye”,- dide. “Sine dä alıp baram”,- dip äytkäç, küzenä yaşlär tuldı. Ägär dä bez berärsen töşerep kaldırsak, ul balanıñ küñele räncep kalır dip kurıktık. Şuña kürä kısıgrak bulsa da teläkläre bulgan balalarnıñ barsın da alıp kilergä tırıştık.
- Konkursnı oeştıruçılarga nindi teläkläregez bar?
- Alga taba da mäxämätle bändälär tabılıp, menä şuşılay Rossiya külämendä uzdırırga nasıyp bulsın. Älmira abıstaebızga Allah tagın da şuşılay ilebezgä, millätebezgä xezmät itärgä ozın gomerlär, sälamätlek birsä ide. 10 gıynvar könne konkurs turında soraşu niyate belän Älmira apaga şaltıratkan idem. Ul dekabr aenda bilen sındırgan ikän, çirlägän vakıtı ide. Şuña da karamastan ütkäräm bu konkursnı dide. Üzendä şundıy köç tabıp, Allahı Tägaläneñ yardäme belän konkursnı uzdırdı. Bik zur räxmätlär añar.
Büläkkä laek buluçılar arasında dürt yaşlek Zamir da bar. Ul malaylar arasında «Ziräk bala» nominasiyasendä ciñde. Dürt yaşlek ziräk malay da, üz ulı häm başkalar öçen çın küñeldän şatlangan Gabdulla xäzrät tä häm, gomumän, Samaradan kilgän barlık balalar tugan yaklarına barı tik matur täesirlär belän yul tottılar... Sabıylar, yaşüsmerlär küñelen dinebezgä yakınaytuçı “Söembikä señelläre häm eneläre” bäygeseneñ çirattagısında katnaşırga dip tagın kilerlär äle, Alla boersa.
- Erak aranı yakın itep kilgänsez. Yulıgız uñdımı?
- Bik tä uñdı, Allaga şöker. 23 bala alıp kildek. Iñ keçebezgä dürt yaş. Iñ ölkänebezgä - 17. Altı malay, kalgannarı kızlar. Allaga şöker, üzebezneñ rayonda zur avtobuslar bulmau säbäple Bolgarstan şähärennän avtobus yallap, märxämätle bändälär yardämendä ber kön aldan kilep cittek. Iñ berençe itep balalarıbıznı ekskursiya kıldırdık. Kol Şärif mäçetendä buldık. Menä bügen inde bik dulkınlanıp konkursta katnaştık. 23 baladan cidesenä büläk buldı. Bu bezneñ öçen bik zur şatlık. Uzgan el ber balabız urın alıp kaytkan ide. Eş urın aluda gına tügel, iñ möhime - menä balalar nikadär möselman yaştäşlären kürdelär, alar üzara tanışıp-aralaşıp kaytalar. Alarnı ber cirgä cıyu, dinebez turında kübräk belergä etärgeç yasau bik zur eş. Üzebezneñ märkäzebezne, mäçetlärne, möselmannarnıñ niçek yaşägännären kürdelär. Kazan xalkı törle millättän bulsa da üzara tatu ikänlekne toydılar.
- Bäygedä zur uñışlarga ireşü ukudan, tırışudan kilä. Samarada balalarga islam nigezlären niçek öyrätälär?
- Rayonıbızda 13 mäxällä. Şunıñ altısında yakşämbe mäktäpläre bar. Kayberläre aerım binalarga urnaşkan, kayberläre mäçetlärdä eşli. Atnaga ike kön- şimbä, yakşämbedä äti-äniläreneñ rizalıkları, üz ixtıyarları belän ukıylar. Bez inde başlangıç belem biräbez. Iñ berençe üzebezneñ garäp xäreflären, ata-babalarıbız mirasın, islam nigezlären, xäläl häm xaramnı aerırga, äxlakka öyrätäbez. Çönki bala “Ässälamügaläyküm!” - dip küreşergä, äti-änisenä xörmät kürsätergä, duslarına yaxşı mögällämädä bulırga tieş. Balalarıbıznı kiläçäktä faydalı bulsın dip tärbiyalärgä tırışabız.
- Kazanga alıp barırga alarnı saylap aldıgızmı?
- Saylıy başladık ta “Min barammı? Min barammı?” – dip sorau yaudırırga kereştelär. Arada berse kötep tora. “Sineñ dä barasıñ kiläme?”- digän idem dä başın aska iep, oyalıp kına: “Äye”,- dide. “Sine dä alıp baram”,- dip äytkäç, küzenä yaşlär tuldı. Ägär dä bez berärsen töşerep kaldırsak, ul balanıñ küñele räncep kalır dip kurıktık. Şuña kürä kısıgrak bulsa da teläkläre bulgan balalarnıñ barsın da alıp kilergä tırıştık.
- Konkursnı oeştıruçılarga nindi teläkläregez bar?
- Alga taba da mäxämätle bändälär tabılıp, menä şuşılay Rossiya külämendä uzdırırga nasıyp bulsın. Älmira abıstaebızga Allah tagın da şuşılay ilebezgä, millätebezgä xezmät itärgä ozın gomerlär, sälamätlek birsä ide. 10 gıynvar könne konkurs turında soraşu niyate belän Älmira apaga şaltıratkan idem. Ul dekabr aenda bilen sındırgan ikän, çirlägän vakıtı ide. Şuña da karamastan ütkäräm bu konkursnı dide. Üzendä şundıy köç tabıp, Allahı Tägaläneñ yardäme belän konkursnı uzdırdı. Bik zur räxmätlär añar.
Büläkkä laek buluçılar arasında dürt yaşlek Zamir da bar. Ul malaylar arasında «Ziräk bala» nominasiyasendä ciñde. Dürt yaşlek ziräk malay da, üz ulı häm başkalar öçen çın küñeldän şatlangan Gabdulla xäzrät tä häm, gomumän, Samaradan kilgän barlık balalar tugan yaklarına barı tik matur täesirlär belän yul tottılar... Sabıylar, yaşüsmerlär küñelen dinebezgä yakınaytuçı “Söembikä señelläre häm eneläre” bäygeseneñ çirattagısında katnaşırga dip tagın kilerlär äle, Alla boersa.
Bankomatlar komissiya turında xäbär itä başlıy
Kartoçkabız başka bankka karasa, terminaldan akça saldırganda komissiya alına. Xäzer Rossiyaneñ Üzäk bankı barlık kredit yortların bu turıda xäbär itärgä mäcbüriläde. Dimäk, tranzaksiyagä kadär ük klient komissiya külämen prosentlarda yä valyutalarda kürä alaçak. Üz bankomatıñnan faydalanu elekkeçä buşlay.
Rossiya bankı komissiya turında xäbär itelmäüne “Banklar häm bank eşçänlege turındagı” zakonnıñ 29 maddäsen bozu dip sanıy. Moña terminaldan faydalanganga kommissiya büläkläve bulmavı turında mäglümat citkerü dä kerä.
Kullanuçılarga uñay yakları artsa da, älege yañalıktan finans uçrejdenielär üzläre ber dä şat tügel. Xäzer akça saldırırga cıengan keşe komissiya summasın kürep, üz niyatennän baş tartırga da mömkin. Bu klientlarga bankomatlar arasınnan saylap alu mömkinlegen, ä banklar arasında köndäşlekne artaçak. “Yat” bankomattan akça alu kim digändä 100 sumga (1-1,2%) töşä.
Bankomatlar komissiya turında xäbär itä başlıy
Rossiya bankı komissiya turında xäbär itelmäüne “Banklar häm bank eşçänlege turındagı” zakonnıñ 29 maddäsen bozu dip sanıy. Moña terminaldan faydalanganga kommissiya büläkläve bulmavı turında mäglümat citkerü dä kerä.
Kullanuçılarga uñay yakları artsa da, älege yañalıktan finans uçrejdenielär üzläre ber dä şat tügel. Xäzer akça saldırırga cıengan keşe komissiya summasın kürep, üz niyatennän baş tartırga da mömkin. Bu klientlarga bankomatlar arasınnan saylap alu mömkinlegen, ä banklar arasında köndäşlekne artaçak. “Yat” bankomattan akça alu kim digändä 100 sumga (1-1,2%) töşä.
Bankomatlar komissiya turında xäbär itä başlıy
Rossiya belän Törkiya arasında viza rejimı beterelä
Tizdän Törkiyagä cıenuçı rossiyalelärgä viza alırga, monıñ öçen 20 dollar tülärgä turı kilmiyaçäk. Uzgan el ike il citäkçelege imzalangan kileşü 16 apreldän üz köçenä kerä. Bu ike arada turistlar agımın arttıru öçen eşlängän.
Belgeçlär süzlärenä karaganda, viza almagan oçrakta çit il grajdanı bu ildä 30 köngä kadär tora ala. El dävamında ul san 180 könnän artmaska tieş.
Belgeçlär süzlärenä karaganda, viza almagan oçrakta çit il grajdanı bu ildä 30 köngä kadär tora ala. El dävamında ul san 180 könnän artmaska tieş.
Tatar tele kemgä kiräk?
Kazannıñ mäktäplärendä ukuçı balanıñ 600 anası RF neñ mägarif häm fän ministrına Tatarstan urta uku yortlarında tatar telen ukıtunı tuktatunı taläp itep xat yullagan.
Respublikadagı däülät telen ukıtuga karşı çıgarga änilärne ni mäcbür itkän soñ?
Añlaşıla ki, 1941-1945 el sugışı vakıtında kayberäülär faşist telen öyränüdän baş tarta torgan bulgan. Ä monda federativ däülätneñ iñ totırıklı, küpmillätle häm küpkonfessiyale, tolerant respublikası tugan telne ukıtuga karşı.
Häm mäsälä Respublikada tatar şigriyateneñ dahie Gabdulla Tukaynıñ 125 ellıgın bäyräm itü könnäre aldında kütärelüe aeruça ayanıç.
Minem öçen bu xat yazılu faktı bigräk tä teträndergeç buldı, çönki äle genä Kazaxstanda bötenläy başka väzgıyat kürep kayttım. Kazax tele üseştä. Keşelär kazax telendä kübräk söyläşä, aralaşa başlagan. Zamanında isä, kazax teleneñ xäle, tatar tele xälenä karaganda küpkä avırrak ide. Bügen inde balalar, yaşlär, kartlarnı äytäse dä yuk – irkenläp kazaxça söyläşälär. Kırık belän altmış arasındagı, “torgınlık” ellarında formalaşkan keşelärgä genä telne üzläşterü kıenrak birelä. Häm bolar barısı da rus yaki ingliz tele belän berlektä, çönki bu tellär häm kıtay tele kiläçäk telläre dip sanalalar. Ata-analar öçen balalarnı keçkenädän kazax telenä öyrätü möhim häm märtäbäle.
Tatarstannıñ rustelle vatandaşlarına gomere bue Kazaxstanda yaşägän, küptän tügel - 2010 elnıñ 13 dekabrendä vafat bulgan rus yazuçısı Ivan Pavloviç Çegolixin çın mägnäsendä ürnäk. Aña isän bulsa, näk bügen, berençe apreldä 84 yaş tulgan bulır ide. Ul şayarıp, minem familiyam Şahgali xanga barıp totaşa dip äytkäli ide. Ivan Pavloviç, Kazaxstan Parlamentınıñ senatorı bularak, kazax teleneñ Kazaxstanda däülät tele buluı härdaim yaklap kilde. Ul häm anıñ kebek rus mädäniyate ähelläre cirle xalık telenä teläkttäşlek belderälär, häm bez kazax teleneñ çäçäk atuın küräbez.
Inde şuşındıy Kazan äniläre arkasında bezne tugan telebezgä, zamanında tatarlar törki xalıklarnı ukıtıp yörgän kebek, kazax kardäşlärebez kilep öyrätäçäkme?
Rossiya Imperiyase rus bulmagan xalıklarnıñ üz tellärendäge mägarifenä karşı köräşmägän, tatarlar üzläre garäp, farsı tellären belüne kiräk dip sanagan, rus, fransuz tellären öyränergü omtılgan.
Bälki Rossiya prezidentınıñ Kazanda tatar telendäge çıgışı naçar ürnäk bulıp toradır? Ul anıñ öçen çit teldä yazılıp birgän tekstnı avırlık belän ukıdı. Şunnan hiç döres bulmagan näticä yasalganmı: imeşter, “üze” öçen dä tatar tele bik katlaulı, şuña kürä annan baş tartırga kiräk? Berdäm däülät imtixanın da rus telendä birelä. Tatarstannıñ Prezidentınnan häm Premer-ministrınnan alıp barlık çinovniklar härvakıt barı tik rus telendä çıgış yasıylar.
Bu 600 xatı Tatarstan häm RF vatandaşları öçen lakmus kägaze kebek. RF – federativ däülät, ul tatar telen ikençe däülät tele itep kabul itüe taläp itelä. Tatarstannıñ Prezidentı, Kabminı, Parlamentı, cirle xakimiyat organnarı respublikada real iketellelekne täemin itärgä tieş. Barlık çıgışlar tatar telendä bulsın, rus telenä çıgış yasauçı üze yaki maxsus tärcemäçe tarafınnan tärcemä itelep barılsın. Tatar telen belmägän Tatarstan vatandaşlarına telne öyränü öçen taşlamalı şartlar buldırılsın. Mondıy şartlar respublika tözelgän çorlarda bulgan da.
Böten keşelek dönyasınıñ dahie Gabdulla Tukay telen çın-çınlap üsterü eşen YuNESKO citäkçelegendä bar illär şagıyrneñ 125 ellıgın bilgeläp ütkän elda başlarga kiräk.
Yalgan päygambärlär süzlären dä iskä töşerep ütäsem kilä. Nikita Xruçev, KPSSnıñ üzäk komitetı berençe sekretare çagında beloruslarga: nikadär tizräk bez barıbız da rusça söyläşä başlasak, şulkadär tizräk kommunizm töziyaçäkbez – digän bulgan. Yazuçı häm säyasätçe Gayaz Isxakıy 200 eldan tatar tele betäçäk dip iglan itkän. Ä KPSSnıñ tatar obkomınıñ berençe sekretare Fikrät Tabeev 20 yözneñ 70 ellarında: “Kemgä kiräk sezneñ tatar telegez, 20 eldan anda söyläşüçe dä bulmas”, - dip äytkän.
Yuk, bulmas, yalgan päygambärlär häm telebezgä yasin çıgarga teläüçelär! Bezneñ tatar telebez bezgä kiräk häm kiräk bulaçak.
Läkin şunı istä totarga kiräk, yalgan päygambärlär häm säyasi avantyuristlar, alarnıñ uenı korbanı bulgan şul xatka kul kuyuçı 600 ana - xalkıbız eçendäge “bişençe” kolonna. Uyau bulıyk!
Gali Çokrıy — islam dinen üsterügä öleş kertkän şäxes
Başkalabız Kazannıñ «Iman» üzägendä sufıyçı şagıyr, cämägat eşleklese, mulla Gali Çokrıynıñ tuuına 185 el tuluga bagışlangan iskä alu kiçäse uzdı. Väliulla xäzrät Yakupov tarafınnan oeştırılgan çarada din ähelläre häm Gali Çokrıynıñ icatın öyränüçe galimnär, şul isäptän studentlar da bar ide. Iskä alu kiçäse şagıyr ruxına Korän ukıp, doga kıludan başlandı.
«Gali Çokrıy — 19nçı yözneñ zur şäxese. Gadättä, anıñ icat yulın ike törkemgä bülälär: dönyavi original äsärlär häm dini original äsärlär. Gali Çokrıy islam mädäniyatında miras bulırlık tarixi yadkarlär saklap kaldırdı. Anıñ 4 tapkır xac kıluı bilgele. Ä ul zamanda xac kılu bik avır häm mäşäkatle bulgan. Ul vakıtta bügenge köndäge kebek xacga transport belän yörmägännär», - dip söyläde TDGPU tatar filologiyase fakultetı studentı Niyaz Sabircanov.
Anıñ süzen Kazan (Idel bue) federal universitetınıñ tatar ädäbiyatı kafedrası dosentı, filologiya fännäre kandidatı Ilham Gomärov dävam itte. Bilgele bulgança, Ilham Gomärov — Gali Çokrıy icatın tiränten öyränüçe galimnärneñ berse. «Gali Çokrıy Başkortstannıñ Täteşle rayonı Iske Çokır avılında mulla gailäsendä tua. Anıñ çın iseme — Möxämmätgali Gabdessalix ulı Köekov (Kiekov). Ä Çokrıy täxällüsen ul avılınıñ isemennän algan. Çokrıynıñ islam dinen taratuda öleşe gayat zur. Ul zamanında törle mädräsälärdä ukıy, annan soñ mäçet aça häm 1852 eldan üz avıllarında mulla vazifaların üti», - dip söyli Ilham Gomärov.
Anıñ süzlärençä, Gali Çokrıy aldıngı karaşlı şäxes bulgan, şuña kürä annan könläşüçelär dä bulmagan tügel. Anı xätta mulla urınınnan töşergännär, ämma yaklauçıları yardäme belän Çokrıy yanä mulla eşenä kereşä. Märfuga isemle kızga öylänep, 5 ul häm 3 kız tärbiyaläp üsterälär. Anıñ barlık balaları da tarix belän kızıksına, aeruça Garifulla isemlese bay belemgä iya bula.
Çokrıynıñ üze isän çagında uk 11 kitabı dönya kürä. Alar arasında «Därri Gali», «Şämg äz-zıya», «Näsim äs-saba», «Zamme nazıyr», aerım dini kitaplar bar. Ul Kazannı maktap, aña bagışlap «Mädxe Kazan» isemle mädxiya yaza. «Anıñ icatında maktau belän sugarılgan äsärlär genä tügel, näfrät belän yazılgannarı da bar. Äytik, ul Aksak Timerne tänkıytläp yaza. Ul anı möselman dönyasın totkarlauçı, artka çigerüçe dip atıy. Şul uk vakıtta Aksak Timerne yaklauçılar da tabıla. Çokrıy şulay uk Bolgar şäexlären maktıy, çigü sängatenä igtibar itä. Anıñ şigriyatkä genä tügel, prozaga kertkän öleşe dä zur. Ul üzeneñ xacga baruın surätli, ä aeruça xiskä birelgän urınnarda şigri yullar belän yaza. Bu äsärdä şagıyrneñ Rossiya ilenä mönäsäbäte kürsätelä. Uñay yaktan, älbättä. Ul: «Rossiya — urtak Vatanıbız», dip yaza», - dide I.Gomärov.
«Kızganıç, Gali Çokrıy isemen älegä bik az keşe belä. Anıñ şäxesen cämägatçelekkä citkerergä kiräk. Şagıyrneñ şundıy köçle, tirän eçtälekle äsärläre buluın din ähelläre dä, ädäbiyat belgeçläre dä belep betermi. Ä bit ul din başlangıçında torgan, möselmannarnı kütärgän, şäkertlär ukıtıp, yaş mullalar äzerlägän. Gali Çokrıy isemen, hiçşiksez, tanıtırga kiräk häm bez bu yunäleştä alga taba da eşläyaçäkbez», - dide Väliulla xäzrät Yakupov.
Gali Çokrıy Başkortstanda tuganlıktan, anıñ milläte turında küp bäxäslär buldı. Tarix belgeçe Nail Garipov fikerençä, Başkortstannıñ Täteşle rayonında yaşäüçelärneñ barısı da diyarlek tatar bulgan, şuña kürä Gali Çokrıy da — tatar. «Başkortlar anı başkort dip sanıy, ä menä tatarlar — tatar-başkort dip äytä. Niçek kenä bulmasın, Gali Çokrıy — tatar häm başkort ädäbiyatın üsterüdä zur öleş kertkän kiñ kırlı şäxes», - dide Ilham Gomärov.
Iskä alu kiçäsendä Gali Çokrıynıñ 190 ellıgın tugan cirendä ütkärü täkdime yañgıradı. Bıel başkalada Islam dinen räsmi kabul itüne zurlap bilgeläp ütärgä cıenalar. Ul çarada Gali Çokrıynıñ Bolgarga bagışlangan şigırlären dä söylärgä kiräk, digän fiker äytelde.
«Gali Çokrıy — 19nçı yözneñ zur şäxese. Gadättä, anıñ icat yulın ike törkemgä bülälär: dönyavi original äsärlär häm dini original äsärlär. Gali Çokrıy islam mädäniyatında miras bulırlık tarixi yadkarlär saklap kaldırdı. Anıñ 4 tapkır xac kıluı bilgele. Ä ul zamanda xac kılu bik avır häm mäşäkatle bulgan. Ul vakıtta bügenge köndäge kebek xacga transport belän yörmägännär», - dip söyläde TDGPU tatar filologiyase fakultetı studentı Niyaz Sabircanov.
Anıñ süzen Kazan (Idel bue) federal universitetınıñ tatar ädäbiyatı kafedrası dosentı, filologiya fännäre kandidatı Ilham Gomärov dävam itte. Bilgele bulgança, Ilham Gomärov — Gali Çokrıy icatın tiränten öyränüçe galimnärneñ berse. «Gali Çokrıy Başkortstannıñ Täteşle rayonı Iske Çokır avılında mulla gailäsendä tua. Anıñ çın iseme — Möxämmätgali Gabdessalix ulı Köekov (Kiekov). Ä Çokrıy täxällüsen ul avılınıñ isemennän algan. Çokrıynıñ islam dinen taratuda öleşe gayat zur. Ul zamanında törle mädräsälärdä ukıy, annan soñ mäçet aça häm 1852 eldan üz avıllarında mulla vazifaların üti», - dip söyli Ilham Gomärov.
Anıñ süzlärençä, Gali Çokrıy aldıngı karaşlı şäxes bulgan, şuña kürä annan könläşüçelär dä bulmagan tügel. Anı xätta mulla urınınnan töşergännär, ämma yaklauçıları yardäme belän Çokrıy yanä mulla eşenä kereşä. Märfuga isemle kızga öylänep, 5 ul häm 3 kız tärbiyaläp üsterälär. Anıñ barlık balaları da tarix belän kızıksına, aeruça Garifulla isemlese bay belemgä iya bula.
Çokrıynıñ üze isän çagında uk 11 kitabı dönya kürä. Alar arasında «Därri Gali», «Şämg äz-zıya», «Näsim äs-saba», «Zamme nazıyr», aerım dini kitaplar bar. Ul Kazannı maktap, aña bagışlap «Mädxe Kazan» isemle mädxiya yaza. «Anıñ icatında maktau belän sugarılgan äsärlär genä tügel, näfrät belän yazılgannarı da bar. Äytik, ul Aksak Timerne tänkıytläp yaza. Ul anı möselman dönyasın totkarlauçı, artka çigerüçe dip atıy. Şul uk vakıtta Aksak Timerne yaklauçılar da tabıla. Çokrıy şulay uk Bolgar şäexlären maktıy, çigü sängatenä igtibar itä. Anıñ şigriyatkä genä tügel, prozaga kertkän öleşe dä zur. Ul üzeneñ xacga baruın surätli, ä aeruça xiskä birelgän urınnarda şigri yullar belän yaza. Bu äsärdä şagıyrneñ Rossiya ilenä mönäsäbäte kürsätelä. Uñay yaktan, älbättä. Ul: «Rossiya — urtak Vatanıbız», dip yaza», - dide I.Gomärov.
«Kızganıç, Gali Çokrıy isemen älegä bik az keşe belä. Anıñ şäxesen cämägatçelekkä citkerergä kiräk. Şagıyrneñ şundıy köçle, tirän eçtälekle äsärläre buluın din ähelläre dä, ädäbiyat belgeçläre dä belep betermi. Ä bit ul din başlangıçında torgan, möselmannarnı kütärgän, şäkertlär ukıtıp, yaş mullalar äzerlägän. Gali Çokrıy isemen, hiçşiksez, tanıtırga kiräk häm bez bu yunäleştä alga taba da eşläyaçäkbez», - dide Väliulla xäzrät Yakupov.
Gali Çokrıy Başkortstanda tuganlıktan, anıñ milläte turında küp bäxäslär buldı. Tarix belgeçe Nail Garipov fikerençä, Başkortstannıñ Täteşle rayonında yaşäüçelärneñ barısı da diyarlek tatar bulgan, şuña kürä Gali Çokrıy da — tatar. «Başkortlar anı başkort dip sanıy, ä menä tatarlar — tatar-başkort dip äytä. Niçek kenä bulmasın, Gali Çokrıy — tatar häm başkort ädäbiyatın üsterüdä zur öleş kertkän kiñ kırlı şäxes», - dide Ilham Gomärov.
Iskä alu kiçäsendä Gali Çokrıynıñ 190 ellıgın tugan cirendä ütkärü täkdime yañgıradı. Bıel başkalada Islam dinen räsmi kabul itüne zurlap bilgeläp ütärgä cıenalar. Ul çarada Gali Çokrıynıñ Bolgarga bagışlangan şigırlären dä söylärgä kiräk, digän fiker äytelde.
Iñ populyar isem — Azaliya
Uzgan atnada Tatarstan başkalasınıñ ZAGS büleklärendä 300 yaña tugan bala terkälgän. Alarnıñ 151e — malay, 149ı — kız bala. Iñ ciñel naraysınıñ avırlıgı 1150 gramm, iñ avırı 4560 gramm bulgan. Iñ yaş anaga — 18 yaş, iñ ölkänenä — 42 yaş tulgan.
Sabıylarga kuşılgan iñ populyar isemnär arasında Azaliya, Anastasiya, Sofiya (Sufiya), Kirill, Polina isemnäre bar. Siräk oçrauçı isemnär arasında Xämzä, Djasur, Solmaz, Gordey, Virsaviya, Biknaz, Ermina kebek isemnär bar, di KZN.RU. Menä şundıy ber yaktan borıngı, ä ikençe yaktan yaña isemnär kuşalar yaña tugan narasıylarga.
Şulay uk ber atna eçendä ZAGS büleklärendä 157 par gailä terkägän. Iñ yaş kiyaü belän käläşkä 17 häm 18 yaş, ä iñ ölkän kiyaügä — 71 yaş, käläşkä — 60 yaş bulgan.
Sabıylarga kuşılgan iñ populyar isemnär arasında Azaliya, Anastasiya, Sofiya (Sufiya), Kirill, Polina isemnäre bar. Siräk oçrauçı isemnär arasında Xämzä, Djasur, Solmaz, Gordey, Virsaviya, Biknaz, Ermina kebek isemnär bar, di KZN.RU. Menä şundıy ber yaktan borıngı, ä ikençe yaktan yaña isemnär kuşalar yaña tugan narasıylarga.
Şulay uk ber atna eçendä ZAGS büleklärendä 157 par gailä terkägän. Iñ yaş kiyaü belän käläşkä 17 häm 18 yaş, ä iñ ölkän kiyaügä — 71 yaş, käläşkä — 60 yaş bulgan.
Teş çistartırga yaratmasañ - Twist & Brush satıp al!
Küplär önäp betermi torgan şögıl – teş çistaru xäzer küpkä küñelleräk bulır kebek. Ispaniyaneñ Kawamura Ganjavian uylap tapkan zamança şetka iñ irençäklärgä dä oşarga tieş. "Twist & Brush"nıñ töp üzençälege – teş pastası salıngan tyubiknıñ şetka totkasında urnaşuı.
Anıñ maxsus dozatorı bar. Ber atnaga, ber ayga citärlek pasta tutırıp, säfärgä çıgıp kitärgä dä yarıy. Pastanı çıgarır öçen, "Twist & Brush"nı beraz kısarga gına kiräk.
Zamança teş çistartu caylanması satuda bar – anı Internet aşa alıp bula.
Anıñ maxsus dozatorı bar. Ber atnaga, ber ayga citärlek pasta tutırıp, säfärgä çıgıp kitärgä dä yarıy. Pastanı çıgarır öçen, "Twist & Brush"nı beraz kısarga gına kiräk.
Zamança teş çistartu caylanması satuda bar – anı Internet aşa alıp bula.
Valyutagıznı kiçekmästän muzeyga kiteregez!
Tatarstannıñ Milli muzeenda «Büläklär tapşıru atnalıgı» başlandı. Här el saen uzdırıla torgan älege aksiya tarixi-mädäni mirasnı saklap kaluga yunälderelgän.
Bügenge köndä Milli muzeyda bezneñ töbäk xakında bäyan itüçe 890 meñnän artık predmet saklana. Älege sanga da karamastan, «ak taplar» citärlek ikän äle biredä. Revolyusiyagä kadär, sovet çorına karagan eksponatlar yuk däräcäsendä, di muzey xezmätkärläre. Muzeyga balalar kolyaskaları, krovat, uençık, pıyaladan, farfordan yasalgan kön-küreş cihazları, Kazan planı häm kartası, dekorativ-gamäli sängat ürnäkläre, çit il valyutası, yubiley täñkäläre, Kazan küreneşen, zamana arxitekturasın tasvirlagan fotografiyalär alıp kilergä häm saklanuga tapşırırga mömkin.
5 aprel könne büläk tapşıruçılarnı täbrikläü tantanası da oeştırıla.
Aksiya Milli muzeyda häm aña karagan başka Kazan xäzinäxanälärendä uzaçak. M.Gorkinıñ ädäbi-memorial muzee, E.Boratınskiy muzee, Böek Vatan sugışı memorial-muzee, K.Nasıyri muzee, M.Cälil muzey-fatirı, S.Säydäşev häm G.Tukay muzeyları da älege aksiyadä aktiv katnaşa. Çaranı oeştıruçılar xäzinäxanälärgä büläk tapşıruçılarnı üzläre belän pasport alıp kilülären dä ütenä.
Bügenge köndä Milli muzeyda bezneñ töbäk xakında bäyan itüçe 890 meñnän artık predmet saklana. Älege sanga da karamastan, «ak taplar» citärlek ikän äle biredä. Revolyusiyagä kadär, sovet çorına karagan eksponatlar yuk däräcäsendä, di muzey xezmätkärläre. Muzeyga balalar kolyaskaları, krovat, uençık, pıyaladan, farfordan yasalgan kön-küreş cihazları, Kazan planı häm kartası, dekorativ-gamäli sängat ürnäkläre, çit il valyutası, yubiley täñkäläre, Kazan küreneşen, zamana arxitekturasın tasvirlagan fotografiyalär alıp kilergä häm saklanuga tapşırırga mömkin.
5 aprel könne büläk tapşıruçılarnı täbrikläü tantanası da oeştırıla.
Aksiya Milli muzeyda häm aña karagan başka Kazan xäzinäxanälärendä uzaçak. M.Gorkinıñ ädäbi-memorial muzee, E.Boratınskiy muzee, Böek Vatan sugışı memorial-muzee, K.Nasıyri muzee, M.Cälil muzey-fatirı, S.Säydäşev häm G.Tukay muzeyları da älege aksiyadä aktiv katnaşa. Çaranı oeştıruçılar xäzinäxanälärgä büläk tapşıruçılarnı üzläre belän pasport alıp kilülären dä ütenä.
Cihan avazı
Köndälek tormışta xävef-xätärlär sanı arta bara. Kavkazda häm il başkalasındagı şartlaular bar küñellärne teträtte. Ildä ädäp-äxlak mäsäläläre tübängä tägäri. Kayber matbugat çaralarında möselmannarga karata ışanıçsızlık, kurku näfräten «çäçälär». Tradision möselman kitapları xaksızga tıela. Ilebez kiläçäge öçen Rabbıbız aldında bez üzebez cavaplı. Bezneñ ber pozisiyadä buluıbız cämgıyatebezgä tınıçlık kiteräçäk.
Küp millätle Rossiyane nindi yazmış kötä? Anıñ üseşendä yaña, keşelekle sulış taläp iteläme? Üzara duslıkta möselman cämägatçelegeneñ role nindi? Möselman yaşläreneñ belem däräcäsen niçek üsterergä? Cämgıyattäge kire küreneşlärneñ kierenkelegen niçek beterergä? Älege häm başka bik küp mäsälälär mart aenda Mäskäüdä «Rits Karlton» kunakxanäsendä uzgan «Rossiya — urtak yortıbız» dip isemlängän Bötenrossiya möselmannarı kiñäşmäsendä kütärelde.
Rossiya möftilär Şurası räise, möfti şäex Ramil Gaynetdin fikerençä, dinne säyasätkä kertü cämgıyatne yaxşılıkka iltmäyaçäk. Rossiyadä möselman cämägatçelege eşçänlegenä yaşlärne tartu möhimlegen dä äytte ul. Küptän tügel Ekspertlar sovetı oeşuın da xäbär itte. Anda yaşlärne kıek yullarga taypıldırmau mäsäläläre karala. Ul, şulay uk, Yakın Kınçıgıştagı, Liviyadäge vakıygalarga da bitaraf bulmavın bäyan itte.
Süz dä yuk, islam dönyası säyasi häm sosial krizis kiçerä. Älege xäl-vakıygalarga beräü dä bitaraf kalmıy. Şäex Ravil Gaynetdin Rossiya möselmannarınıñ islam dönyası arasında küper rolen ütärgä äzer buluın belderde. Şäex möfti xäzrätläre başka konfessiya väkilläreneñ, ictimagıy häm säyasi köçlärneñ dä fikeren iskä alıp, cämgıyat aldında torgan burıçlarnı xäl itüdä olı vazifanı möselmannar üz östenä alu möhimlegen äytte.
60 töbäktän kilgän din ähelläre katnaşında uzgan «Rossiya — urtak yortıbız» digän kiñ kolaçlı kiñäşmäneñ ähämiyate zur bulaçak, Inşä Allah! Rossiyadä 100 eldan soñ uzgan älege çarada berdämlekne nıgıtuga, aktivlıkka çakırgan yomgaklau dokumentı kabul itelde. Äytergä kiräk, çarada şulay uk Kazannan «Möslimä» ictimagıy oeşması räise Älmira Ädiatullina da eçtälekle çıgış yasadı.
Rossiya möftilär Şurası räise, möfti şäex Ravil Gaynetdin citäkçelegendä başkarılgan xäerle eş-gamällär hämmä keşegä mäglüm. Anda äle tagın da xäerleräk gamällär niyatlänä. 26-28 mayda Mäskäüdä «Xäläl» II Xalıkara kürgäzmä uzaçak. Bıelnıñ közendä isä tarixta berençe tapkır Evropa külämendä Möselman Forumı ütkäreläçäk.
www.intertat.ru
Küp millätle Rossiyane nindi yazmış kötä? Anıñ üseşendä yaña, keşelekle sulış taläp iteläme? Üzara duslıkta möselman cämägatçelegeneñ role nindi? Möselman yaşläreneñ belem däräcäsen niçek üsterergä? Cämgıyattäge kire küreneşlärneñ kierenkelegen niçek beterergä? Älege häm başka bik küp mäsälälär mart aenda Mäskäüdä «Rits Karlton» kunakxanäsendä uzgan «Rossiya — urtak yortıbız» dip isemlängän Bötenrossiya möselmannarı kiñäşmäsendä kütärelde.
Rossiya möftilär Şurası räise, möfti şäex Ramil Gaynetdin fikerençä, dinne säyasätkä kertü cämgıyatne yaxşılıkka iltmäyaçäk. Rossiyadä möselman cämägatçelege eşçänlegenä yaşlärne tartu möhimlegen dä äytte ul. Küptän tügel Ekspertlar sovetı oeşuın da xäbär itte. Anda yaşlärne kıek yullarga taypıldırmau mäsäläläre karala. Ul, şulay uk, Yakın Kınçıgıştagı, Liviyadäge vakıygalarga da bitaraf bulmavın bäyan itte.
Süz dä yuk, islam dönyası säyasi häm sosial krizis kiçerä. Älege xäl-vakıygalarga beräü dä bitaraf kalmıy. Şäex Ravil Gaynetdin Rossiya möselmannarınıñ islam dönyası arasında küper rolen ütärgä äzer buluın belderde. Şäex möfti xäzrätläre başka konfessiya väkilläreneñ, ictimagıy häm säyasi köçlärneñ dä fikeren iskä alıp, cämgıyat aldında torgan burıçlarnı xäl itüdä olı vazifanı möselmannar üz östenä alu möhimlegen äytte.
60 töbäktän kilgän din ähelläre katnaşında uzgan «Rossiya — urtak yortıbız» digän kiñ kolaçlı kiñäşmäneñ ähämiyate zur bulaçak, Inşä Allah! Rossiyadä 100 eldan soñ uzgan älege çarada berdämlekne nıgıtuga, aktivlıkka çakırgan yomgaklau dokumentı kabul itelde. Äytergä kiräk, çarada şulay uk Kazannan «Möslimä» ictimagıy oeşması räise Älmira Ädiatullina da eçtälekle çıgış yasadı.
Rossiya möftilär Şurası räise, möfti şäex Ravil Gaynetdin citäkçelegendä başkarılgan xäerle eş-gamällär hämmä keşegä mäglüm. Anda äle tagın da xäerleräk gamällär niyatlänä. 26-28 mayda Mäskäüdä «Xäläl» II Xalıkara kürgäzmä uzaçak. Bıelnıñ közendä isä tarixta berençe tapkır Evropa külämendä Möselman Forumı ütkäreläçäk.
www.intertat.ru
BDIga kesä telefonı alıp kergän öçen 3 meñ sum ştraf
Keşe iminlegen häm kullanuçılar xokukın yaklau küzätçelegeneñ federal xezmäte Berdäm däülät imtixanına kuelgan taläplär turında iskärtä. Federal xezmätneñ citäkçe yardämçese Sergey Şatunov süzlärençä, BDI birergä kergändä, ukuçılarga üzläre belän pasport, propusk, kaläm häm röxsät itelgän östämä cihazlarnı alırga mömkin. Kalgan äyberlären ukuçılar başka bülmädä kaldırırga tieş.
Rösxät itelgän äyberlärne isä imtixan aluçı tikşerep çıgaçak. Berär cihaz kuelgan taläplärgä turı kilmäsä, ul cihaz imtixan tämamlangaç kına kire xucasına tapşırılaçak. Rösxät itelmägän cihazlarga kesä telefonı yaisä kommunikator gına tügel, pleer, diktofon häm xätta kalkulyator da kerä. Äye, ägär ukuçınıñ kalkulyatorı gadättän tış «akıllı» bulsa häm ukıtuçılarda şik uyatsa, imtixan vakıtında anı alıp toraçaklar. «BDI taläpläre ütälmägän oçrakta, imtixan aluçılar ukuçını sıynıftan çıgarıp cibärergä xokuklı. Monnan tış, Administrativ xokuk bozu turındagı Kodeksta yazılgança, BDI kagıydälären bozuçılarga 3 meñ sumnan 5 meñ sumga kadär ştraf tüläü yanıy», - dip añlattı S.Şatunov.
Çikläülär monıñ belän genä betmi äle. Bıel şartlar tagın da kırıslandı. Imtixan vakıtında küçerü, «şpargalka» kullanu avırlaşırga mömkin, çönki bıeldan här sıynıfta cämägat küzätüçese utıraçak. Ägär küzätüçe ukuçınıñ küçergänen kürsä, anıñ eşenä bilgele ber tamga kuelaçak häm tikşerü barışında älege ukuçınıñ balları kimeteläçäk. Ägär şuşı uk ukuçı tagın ber tapkır totılsa, ul imtixannı birä almagan dip isäplänäçäk.
Rösxät itelgän äyberlärne isä imtixan aluçı tikşerep çıgaçak. Berär cihaz kuelgan taläplärgä turı kilmäsä, ul cihaz imtixan tämamlangaç kına kire xucasına tapşırılaçak. Rösxät itelmägän cihazlarga kesä telefonı yaisä kommunikator gına tügel, pleer, diktofon häm xätta kalkulyator da kerä. Äye, ägär ukuçınıñ kalkulyatorı gadättän tış «akıllı» bulsa häm ukıtuçılarda şik uyatsa, imtixan vakıtında anı alıp toraçaklar. «BDI taläpläre ütälmägän oçrakta, imtixan aluçılar ukuçını sıynıftan çıgarıp cibärergä xokuklı. Monnan tış, Administrativ xokuk bozu turındagı Kodeksta yazılgança, BDI kagıydälären bozuçılarga 3 meñ sumnan 5 meñ sumga kadär ştraf tüläü yanıy», - dip añlattı S.Şatunov.
Çikläülär monıñ belän genä betmi äle. Bıel şartlar tagın da kırıslandı. Imtixan vakıtında küçerü, «şpargalka» kullanu avırlaşırga mömkin, çönki bıeldan här sıynıfta cämägat küzätüçese utıraçak. Ägär küzätüçe ukuçınıñ küçergänen kürsä, anıñ eşenä bilgele ber tamga kuelaçak häm tikşerü barışında älege ukuçınıñ balları kimeteläçäk. Ägär şuşı uk ukuçı tagın ber tapkır totılsa, ul imtixannı birä almagan dip isäplänäçäk.
Подписаться на:
Сообщения (Atom)
